Rối Loạn Tiền Đình Ngoại Biên: Nguyên Nhân và Điều Trị

Rối loạn tiền đình ngoại biên là 1 trong 2 dạng bệnh phổ biến, chiếm tỷ lệ 90% trong tổng số các ca mắc. Bệnh có thể dễ dàng nhận biết thông qua các triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt, mất thăng bằng, buồn nôn, suy giảm thính lực… Vậy nguyên nhân gây ra căn bệnh này là gì, cách điều trị như thế nào? Cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây. 

Rối loạn tiền đình ngoại biên là gì?

Rối loạn tiền đình ngoại biên là một trong hai dạng bệnh của chứng rối loạn tiền đình nói chung, bên cạnh rối loạn tiền đình ngoại biên trung ương. Chứng bệnh này còn được gọi là srối loạn tiền đình ngoại vi, là tình trạng chức năng của các cấu trúc trong tai thuộc dây thần kinh số VIII bị rối loạn, cụ thể là vị trí ở các ống bán khuyên bị tổn thương. 

Trên thực tế, đây không phải bệnh lý quá nguy hiểm, lành tính và có thể điều trị dứt điểm được nếu điều trị đúng cách. Tuy nhiên, nếu bệnh không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ gây ra rất nhiều ảnh hưởng xấu cho sức khỏe, sự an toàn cũng như suy giảm đời sống sinh hoạt của người bệnh. 

Phân loại và triệu chứng của từng thể bệnh rối loạn tiền đình ngoại biên

Chứng bệnh rối loạn tiền đình ngoại biên được chia làm 2 dạng chính gồm thể nhẹ và thể nặng. Mỗi thể bệnh khác nhau ở từng người sẽ có các triệu chứng đặc trưng riêng, cụ thể như:

Rối loạn tiền đình ngoại biên thể nhẹ

Đây là giai đoạn bệnh vừa hình thành, các triệu chứng ở mức độ nhẹ và chưa có biến chứng nghiêm trọng. Người bệnh có thể dễ dàng nhận biết thông qua một số dấu hiệu sau: 

• Dấu hiệu đặc trưng nhất là tình trạng chóng mặt với cảm giác các vật xung quanh, nhà cửa xoay tròn hoặc lộn nhào;
• Cơn chóng mặt xuất hiện thoáng qua trong thời gian ngắn; 
• Không xuất hiện đột ngột mà chỉ xảy ra khi người bệnh thay đổi tư thế từ nằm sang ngồi hoặc lắc đầu mạnh. 
• Lúc này, bạn cần chú ý phân biệt rõ với các cảm giác như lâng lâng, xây xẩm mặt mày, choáng váng, vì đây có thể không phải do nguyên nhân rối loạn tiền đình gây ra. 

Rối loạn tiền đình ngoại biên thể nặng

Thực chất đây chính là giai đoạn tiếp theo của rối loạn tiền đình ngoại biên thể nhẹ do không được điều trị kịp thời và đúng cách. Lúc này, các triệu chứng của bệnh sẽ diễn biến phức tạp hơn như:

• Cơn chóng mặt xuất hiện đột ngột, không có dấu hiệu báo trước và kéo dài; 
• Người bệnh không thể ngồi vững, đi lại dễ bị té ngã và không thể thay đổi tư thế từ nằm sang ngồi được; 
• Đặc biệt kèm theo rất nhiều triệu chứng khác như ù tai, suy giảm thính lực 1 hoặc cả 2 bên, buồn nôn, đau đầu, khó tập trung, suy giảm trí nhớ, dễ hồi hộp, sợ ánh sáng, rối loạn vận mạch khiến da dẻ tái xanh, vã mồ hôi …; 
• Nghiêm trọng hơn còn gây nôn ói, ngón tay chỉ lệch, giảm nhịp tim, rung giật nhãn cầu do chức năng tiền đình tổn thương nặng, ảnh hưởng đến vùng thân não; 

Nguyên nhân gây rối loạn tiền đình ngoại biên

Các chuyên gia cho biết, bất kỳ nguyên nhân hay yếu tố nào tác động tiêu cực đến hệ thống tiền đình đều có thể gây ra rối loạn tiền đình nói chung và rối loạn tiền đình nói riêng. Bệnh thường xảy ra do một số nguyên nhân sau:

• Mắc các bệnh lý gây tổn thương dây thần kinh tiền đình: Như viêm tai xương chũm mạn tính, viêm mê nhĩ, u góc cầu tiểu não (u dây thần kinh số VIII), bệnh Meniere (do hệ thống nội dịch bị tăng thể tích gây giảm khả năng hấp thu hoặc tắc nghẽn trong ống dẫn)…
• Viêm dây tiền đình do nhiễm virus: Một số loại virus gây bệnh zona, cảm cúm, thủy đậu… có thể gây ra biến chứng viêm dây thần kinh tiền đình. 
• Lạm dụng thuốc kháng sinh: Việc lạm dụng quá mức nhóm kháng sinh aminosid (điển hình là gentamicin, streptomycin, kanamycin…) liên tục trong vòng 2 – 4 tuần làm tăng nguy cơ tổn thương hai bên mê đạo vĩnh viễn, gây mất thính giác, điếc hoàn toàn.
• Dùng nhiều thuốc lợi tiểu: Sử dụng lâu ngày một số loại thuốc lợi tiểu như furosemid, acid ethacrynic… có thể gây ra rối loạn tiền đình ngoại biên, tổn thương đến ốc tai với các triệu chứng như ù tai, chóng mặt, điếc đặc… 
• Do tính chất công việc: Những người thường xuyên làm việc trong văn phòng, phòng máy lạnh và ngồi lâu 1 tư thế sẽ gây ảnh hưởng đến cột sống, hình thành chứng co thắt động mạch cột sống, thoái hóa cột sống cổ… gây cản trở quá trình lưu thông máu ở hệ đốt sống thân nền… 
• Một số nguyên nhân khác: Có thể kể đến như sống trong môi trường nhiều tiếng ồn, lười vận động, thời tiết thay đổi đột ngột, áp lực, căng thẳng kéo dài, uống nhiều rượu bia, lạm dụng thuốc salicylate và quinine liều cao, thuốc trị ung thư, thuốc giảm đau, thuốc xạ trị… 

Phương pháp điều trị rối loạn tiền đình ngoại biên hiệu quả

Các chuyên gia nhận định, rối loạn tiền đình ngoại biên không phải căn bệnh nguy hiểm đến tính mạng. Tuy nhiên, vì các triệu chứng thường xuyên lặp đi lặp lại nên ảnh hưởng rất nhiều đến sức khỏe, sự an toàn cũng như đời sống sinh hoạt của người bệnh. Có nhiều cách trị rối loạn tiền đình ngoại biên khác nhau, nhưng mục đích cuối cùng là nhằm kiểm soát triệu chứng, loại bỏ nguyên nhân gây bệnh, xử lý hoặc phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm. 

Để tìm ra cách điều trị phù hợp nhất, trước tiên người bệnh phải thực hiện các bước chẩn đoán rối loạn tiền đình ngoại biên cận lâm sàng, dựa theo tình trạng chóng mặt và các triệu chứng liên quan. Sau đó, sau khi đã khoanh vùng triệu chứng bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện các xét nghiệm phù hợp chụp cắt lớp vi tính CT scan, chụp cộng hưởng từ MRI, chụp X – quang cấu trúc cột sống cổ… 

Tùy theo từng nguyên nhân khác nhau mà bác sĩ sẽ chỉ định phác đồ điều trị phù hợp nhất. Một vài cách chữa bệnh rối loạn chức năng tiền đình ngoại biên phổ biến như:

1. Điều trị bằng thuốc Tây y

Các loại thuốc trị rối loạn tiền đình ngoại biên thường được chỉ định sử dụng khi bùng phát các triệu chứng cấp tính, đột ngột như cơn chóng mặt, đau đầu, buồn nôn… Một số loại thuốc Tây thường dùng như:

• Thuốc trị chóng mặt: Điển hình là thuốc Tanganil chứa hoạt chất chính Acetyl DL Leucin điều chế dưới dạng uống hoặc viên nén. Tùy theo từng trường hợp cụ thể mà bác sĩ sẽ chỉ định liều dùng phù hợp. 
• Thuốc trị buồn nôn: Loại thuốc chống buồn nôn thường dùng là Metoclopramide dạng tiêm bắp hoặc tiêm tĩnh mạch. 
• Thuốc an thần: Loại thường dùng là Diazepam 5mg với liều tối đa 1 – 2 viên/ ngày. 
• Thuốc cải thiện quá trình tuần hoàn não: Loại thuốc được bác sĩ chỉ định dùng là Piracetam dạng uống hoặc tiêm tĩnh mạch chậm từ 1 – 4g/ ngày. Một số trường hợp cũng có thể sử dụng thông qua đường truyền khi dùng ở liều cao. 

Lưu ý: Người bệnh phải tuân thủ tuyệt đối các chỉ định dùng thuốc của bác sĩ. Không tự ý mua thuốc, tăng liều, giảm liều, lạm dụng trong thời gian dài để tránh gây những ảnh hưởng xấu đến sức khỏe vì thuốc Tây vốn có rất nhiều tác dụng phụ.

2. Điều trị bằng thuốc Đông y

Chữa rối loạn tiền đình ngoại biên bằng Đông y giúp tác động vào căn nguyên gây bệnh, khi loại bỏ được nguyên nhân gây bệnh các triệu chứng cũng sẽ thuyên giảm hiệu quả. Đồng thời, sử dụng các bài thuốc Đông y còn giúp thúc đẩy lưu thông khí huyết, bồi bổ cơ thể, tăng hệ miễn dịch phòng ngừa bệnh tái phát. 

Một số bài thuốc Đông y thường được dùng phổ biến hiện nay như:

• Bài thuốc Cúc địa hoàng: Có tác dụng làm giảm cơn hoa mắt, chóng mặt, ù tai, ngủ chập chờn, không sâu giấc…. do rối loạn tiền đình ngoại biên gây ra. Bài thuốc này là sự kết hợp từ các vị thuốc như kỷ tử, viễn chí, liên nhục, xuyên khung, toan táo nhân… 
• Bài thuốc An cung ngưu hoàng hoàn: Có khả năng tán ứ, tăng cường lưu thông máu trong cơ thể, giảm đau đầu, chóng mặt, buồn nôn… Bài thuốc này bao gồm các vị thuốc quý như: ngưu hoàng, trân châu, hoàng cầm, xuyên khung, sừng trâu, chu sa, hoàng liên… Chỉ cần kiên trì sử dụng liệu trình từ 3 – 6 tháng sẽ đạt được hiệu quả rõ rệt. 
• Bài thuốc Nhị căn thang: Có tác dụng hoạt huyết hóa ứ, lưu thông khí huyết trơn tru, tăng cường lưu lượng máu lên não, giảm chóng mặt và hỗ trợ điều trị dứt điểm rối loạn tiền đình ngoại biên hiệu quả. Bài thuốc này bao gồm các vị thuốc như xuyên khung, cát căn, đại giả thạch, hải đới căn… 

Lưu ý: Chữa rối loạn tiền đình ngoại biên theo Đông y là phương pháp hiệu quả nhưng phải mất rất nhiều thời gian để thuốc thẩm thấu và phát huy tác dụng. Do đó, người bệnh cần kiên trì sử dụng trong thời gian dài theo chỉ định của thầy thuốc, không tự ý kết hợp với thuốc Tây, không bỏ ngang giữa chừng vì sẽ làm giảm tác dụng của bài thuốc. 

3. Chữa bệnh theo kinh nghiệm dân gian

Trong dân gian có rất nhiều cách chữa rối loạn tiền đình nói chung và rối loạn tiền đình ngoại biên nói riêng. Hầu hết các cách này đều sử dụng dược liệu tự nhiên hiệu quả nên  rất an toàn, lành tính với cơ thể người dùng. 

• Dùng ngải cứu: Ngải cứu là một trong những cây thuốc Nam chữa rối loạn tiền đình hiệu quả nhờ chứa nhiều thành phần hoạt chất có lợi cho việc kích thích tuần hoàn máu lên não, giảm chóng mặt, đau đầu và cải thiện giấc ngủ. Chỉ cần dùng ngải cứu khô hãm thành nước thuốc, thêm mật ong vào uống đều đặn hàng ngày sẽ cải thiện bệnh rất tốt. 
• Dùng đinh lăng: Cây đinh lăng là loại dược liệu có khả năng bồi bổ khí huyết, giảm mệt mỏi, chống lo âu, tăng cường sức đề kháng và làm giảm các triệu chứng hoa mắt, chóng mặt, đau đầu… do rối loạn tiền đình ngoại biên gây ra. Người bệnh có thể sử dụng đinh lăng với nhiều cách khác nhau như sắc thuốc hoặc ngâm rượu. 
• Bài thuốc món ăn: Bên cạnh các bài thuốc dân gian trị bệnh hiệu quả, người bệnh cũng có thể kết hợp với một số món ăn chữa rối loạn tiền đình ngoại biên như ngải cứu hầm óc heo, canh óc heo mộc nhĩ, óc heo hầm đông trùng hạ thảo, gà ác hầm tam thất, chè long nhãn hạt sen… hoặc sử dụng các loại trà thảo mộc, thảo dược.

4. Mẹo cải thiện triệu chứng không dùng thuốc

Bên cạnh các biện pháp chữa trị vừa nêu trên, người bệnh cũng cần chủ động thực hiện một số mẹo đơn giản giúp cải thiện triệu chứng nhanh chóng, an toàn sau đây:

• Ngâm chân nước nóng: Người bệnh rối loạn tiền đình ngoại biên ngâm chân trong nước nóng khoảng 40 – 50 độ từ 1 – 2 lần/ ngày sẽ giúp cải thiện rất tốt các triệu chứng của bệnh. Vì nhiệt nóng giúp cơ thể ấm dần lên, kích thích rất tốt đến quá trình lưu thông khí huyết, tăng tuần hoàn máu lên não, giúp người bệnh thư giãn thoải mái, giảm chóng mặt, đau đầu… 
• Xoa bóp bấm huyệt: Các động tác xoa bóp bấm huyệt đơn giản tác động lên vùng đầu, trán, cổ, vai gáy… giúp tăng cường lưu thông máu, góp phần nuôi dưỡng các tế bào não khỏe mạnh, hoạt động tốt và giảm các triệu chứng rối loạn tiền đình. 
• Tập yoga: Các động tác yoga đem lại rất nhiều lợi ích cho sức khỏe, trong đó với khả năng cải thiện sự dẻo dai, thúc đẩy quá trình trao đổi chất, tăng cường sức khỏe và tăng tuần hoàn máu giúp hỗ trợ điều trị, giảm các triệu chứng rối loạn tiền đình ngoại biên hiệu quả. 

Cách chăm sóc và phòng ngừa nguy cơ mắc bệnh rối loạn tiền đình ngoại biên

Để phòng tránh bệnh rối loạn tiền đình ngoại biên, người bệnh chỉ cần tuân thủ thực hiện một số cách sau:

Về chế độ ăn uống

• Bổ sung đầy đủ các nhóm dưỡng chất cần thiết cho cơ thể, trong đó ưu tiên bổ sung các nhóm thực phẩm giàu vitamin khoáng chất như B6, C, D, acid folic… từ các loại rau xanh, trái cây, ngũ cốc… 
• Tránh ăn quá mặn hoặc quá ngọt, hạn chế lường muối, đường trong chế biến thức ăn hàng ngày. 
• Hạn chế sử dụng thực phẩm chứa nhiều dầu mỡ, thực phẩm đóng hộp chứa chất bảo quản, thực phẩm chế biến sẵn… 
• Người mắc bệnh rối loạn tiền đình ngoại biên phải ăn uống đúng bữa, tuyệt đối không được bỏ bữa sáng, ăn uống vừa phải để tránh gây tăng cân, béo phì. 

Về chế độ sinh hoạt

• Tập luyện thể dục thể thao đều đặn hàng ngày, nên tập theo nguyên tắc tập từ đơn giản đến phức tạp, ban đầu nhẹ nhàng sau đó tăng dần mức độ và tần suất tập luyện. Một số bộ môn thích hợp cho người bị rối loạn tiền đình ngoại biên như đi bộ, đạp xe, bơi lội… 
• Cân đối thời gian làm việc và nghỉ ngơi, tránh làm việc quá sức để duy trì sự hoạt động khỏe mạnh của cơ thể. 
• Hạn chế thay đổi tư thế đột ngột vì sẽ làm cho máu không kịp lưu thông lên não gây chóng mặt, mất thang bằng, thậm chí là té xĩu.
• Kê gối cao vừa phải khi ngủ để quá trình tuần hoàn máu diễn ra thuận lợi, tránh gây ra tình trạng nghẽn mạch, dẫn đến thiếu oxy và khó thở trong lúc ngủ. 
• Không nên ngồi quá lâu trong một tư thế, thay vào đó hãy đi lại thường xuyên hoặc ít nhất sau 1 – 2 tiếng ngồi làm việc để máu huyết lưu thông. 
• Nếu cơn chóng mặt ập đến đột ngột khiến bạn mất thăng bằng, đứng không vững hãy ngồi hoặc nằm xuống tại chỗ ngay lập tức. 
• Cân bằng trạng thái tinh thần, chống stress, căng thẳng kéo dài kết hợp ngủ đủ giấc, sinh hoạt điều độ. 
• Những người thường xuyên bị chóng mặt trong tư thế kịch phát cần hạn chế thực hiện các công việc như lái xe hoặc làm việc trên cao để phòng tránh các tai nạn rủi ro ngoài ý muốn.

Trên đây là tất cả những thông tin cơ bản về chứng rối loạn tiền đình ngoại biên. Hy vọng những kiến thức này sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc áp dụng các biện pháp điều trị và phòng tránh bệnh từ sớm. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào về bệnh lý này hãy đến bệnh viện để được thăm khám, chẩn đoán và tư vấn điều trị bằng biện pháp phù hợp. 

Có thể bạn quan tâm

• Cách Chăm Sóc Bệnh Nhân Rối Loạn Tiền Đình Nhanh Khỏi
• Bị Rối Loạn Tiền Đình Nên Ăn Gì, Kiêng Gì Nhanh Khoẻ?