Bệnh Than

Bệnh than là bệnh truyền nhiễm hiếm tại Việt Nam. Bệnh có tiến triển rất nghiêm trọng nếu chẳng may mắc phải, thậm chí tử vong nếu không điều trị cấp cứu kịp thời. Đây là căn bệnh nhiễm khuẩn mãn tính do vi khuẩn Bacillus anthracis gây ra. Điều trị kịp thời bằng thuốc kháng sinh hoặc các liệu pháp hỗ trợ khác giúp duy trì sự sống cho bệnh nhân và phục hồi nhanh chóng hơn. 

Bệnh than (Anthrax) là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính đặc trưng với các tổn thương da hoặc một số ít trường hợp gây tổn thương đường hô hấp dưới, họng miệng hoặc hệ tiêu hóa. Đây là bệnh truyền nhiễm từ động vật sang người xảy ra khi tiếp xúc với vi khuẩn Bacillus anthracis - loại vi khuẩn gram dương, hình que, tồn tại trong đất, chúng thường ảnh hưởng đến các loài động vật nuôi tại nhà hoặc động vật hoang dã.

Căn bệnh này được phát hiện lần đầu tiên năm 1848. Khi phát hiện chúng tồn tại dưới dạng bào tử có khả năng tồn tại và đề kháng cao, tồn tại hàng chục năm nhưng vẫn có khả năng phát triển và gây bệnh.

Tại Việt Nam, căn bệnh than rất hiếm gặp nhưng vẫn ghi nhận một số trường hợp nhiễm bệnh nhưng chưa có trường hợp tử vong. Tuy số ca mắc không nhiều, nhưng Bộ Y tế đã phân loại bệnh than thuộc nhóm B trong luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm.

Bệnh than được phân chia làm 4 loại chính dựa vào con đường lây nhiễm khuẩn, bao gồm:

• Bệnh than qua da: Đây là thể bệnh phổ biến hàng đầu, xảy ra khi vi khuẩn hoặc mầm bệnh than xâm nhập vào cơ thể thông qua các vết thương trên da. Thể bệnh này được đánh giá lành tính nhất, ít có tỷ lệ tử vong. Những người làm công việc tiếp xúc với động vật chết hoặc chất thải của chúng rất thường có nguy cơ mắc bệnh cao nhất.
• Bệnh than qua đường tiêu hóa: Con đường lây nhiễm bệnh than này khá ít gặp, nhưng vẫn có trường hợp mắc phải. Lý do là vì bệnh nhân thường xuyên ăn các loại thịt sống hoặc chế biến tái, chín từ các loại thịt của động vật nhiễm bệnh.
• Bệnh than qua đường hô hấp: Đây là dạng bệnh than nguy hiểm nhất, xảy ra khi không khí chứa mầm bệnh than và được bệnh nhân hít vào phổi liên tục. Hậu quả gây ra các triệu chứng khó thở, đau tức ngực, cúm, ho... Tiên lượng thể bệnh này khá tệ, nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến tử vong.
• Bệnh than qua đường tiêm chích: Chủ yếu xảy ra ở những người tiêm chích thường xuyên. Một số đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh than dạng này như:
  • Nhân viên thú y hoặc chăm sóc động vật hoang dã;
  • Người tiêm chích thuốc phiện, sử dụng các loại ma túy;
  • Nhân viên nghiên cứu bệnh than tại các trung tâm phòng thí nghiệm;
  • Nhân viên chuyên xử lý da hoặc lông động vật nghi ngờ nhiễm mầm bệnh than;
  • Người làm việc hoặc phục vụ trong quân đội;

Bệnh than là bệnh nhiễm trùng vi khuẩn nghiêm trọng gây ảnh hưởng đến cả người và động vật. Tác nhân chính gây bệnh than là do vi khuẩn Bacillus anthracis. Đây là chủng vi khuẩn tồn tại dưới dạng bào tử, có khả năng đề kháng cao, tồn tại đến vài chục năm nhưng vẫn có thể gây ra bệnh.

Các bào tử vi khuẩn thường tồn tại ở những loài động vật hoang dã như hươu, nai, ngựa hoặc các loài gia súc nuôi thả, cừu, dê... Những con đường lây nhiễm vi khuẩn bệnh than thường xảy ra như:

• Tiếp xúc trực tiếp với nguồn lây nhiễm;
• Hít phải không khí hoặc ăn phải thực phẩm chứa bào tử vi khuẩn;
• Sử dụng chung kim tiêm nhiễm khuẩn;

Khi cơ thể nhiễm vi khuẩn, các bào tử trộn lẫn với chất dịch trong cơ thể, sau đó nhanh chóng nhân lên và lây lan khắp cơ thể, sau đó kích hoạt các triệu chứng độc hại, nguy hiểm, thậm chí đe dọa đến tính mạng.

Triệu chứng 

Khi cơ thể người nhiễm bào tử bệnh than Bacillus anthracis, thời gian ủ bệnh thường kéo dài khoảng 1 - 5 ngày, sau đó bắt đầu phát sinh các triệu chứng bất thường. Điển hình gồm:

• Sốt cao, ớn lạnh;
• Đau tức ngực, khó thở;
• Vã mồ hôi liên tục;
• Da tím tái;
• Đau đầu, đau cơ;
• Nổi mụn nước hoặc các vết sưng ngứa;
• Buồn nôn, nôn ói;
• Đau bụng, tiêu chảy, đại tiện lẫn máu;
• Sưng hạch bạch huyết;

Đây là những triệu chứng cơ bản cho thấy bệnh nhân bị nhiễm độc nghiêm trọng, nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến tử vong.

Chẩn đoán

Chẩn đoán bệnh than thường gặp nhiều khó khăn do các triệu chứng dễ nhầm lẫn với các tình trạng khác. Sau bước thăm khám lâm sàng ban đầu nhằm kiểm tra sức khỏe, đánh giá các triệu chứng và khai thác tiền sử bệnh, bác sĩ sẽ yêu cầu bệnh nhân thực hiện một số các xét nghiệm dưới đây để tìm ra tác nhân gây bệnh, mà cụ thể ở đây là bệnh than.

Các xét nghiệm thường áp dụng gồm:

• Sinh thiết vùng da bị tổn thương;
• Xét nghiệm máu;
• Các xét nghiệm hình ảnh như chụp X quang hoặc chụp cắt lớp vi tính CT scan;
• Chọc dò thắt lưng;
• Xét nghiệm phân hoặc chất dịch nhầy;

Bệnh than là một trong những căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách. Ngoài ra, trong quá trình nhiễm bệnh, bệnh nhân cũng có thể mắc phải các biến chứng khó lường tùy theo hình thức lây nhiễm.

Cụ thể:

• Đối với bệnh than qua da, nếu không điều trị kịp thời tỷ lệ tử vong khoảng 20%;
• Đối với bệnh than đường tiêu hóa, nếu được điều trị khả năng sống sót khoảng 60%;
• Đối với bệnh than đường hô hấp, nếu được điều trị khả năng sống sót khoảng 55%;

Do đó, ngay khi phát hiện các dấu hiệu bất thường, hãy đến ngay bệnh viện để được cấp cứu và chăm sóc tích cực để tăng tỷ lệ hồi phục, giảm nguy cơ tử vong.

Những trường hợp được phát hiện sớm và đưa vào bệnh viện cấp cứu kịp thời, có thể được chỉ định điều trị bằng các biện pháp y tế sau:

• Thuốc kháng sinh: Ngay sau khi phát hiện phơi nhiễm, hầu hầu hết bệnh nhân đều sẽ được kê toa dùng thuốc kháng sinh dạng uống hoặc tiêm truyền tĩnh mạch để kiểm sót nhiễm trùng. Liệu trình dùng kháng sinh thường kéo dài khoảng 60 ngày, với các loại thường dùng như Ciprofloxacin, Doxycycline hoặc Penicillin.
• Thuốc kháng độc tố: Với những trường hợp cơ thể có dấu hiệu kháng thuốc kháng sinh, có thể thay thế bằng thuốc kháng độc tố. Loại thuốc này có tác dụng trung hòa độc tố bệnh than trong cơ thể, hỗ trợ kiểm soát bệnh hiệu quả.
• Các biện pháp hỗ trợ khác:
  • Tiêm vắc xin: Các nghiên cứu khoa học đã phát minh ra một loại vắc xin có khả năng ngăn ngừa bệnh than đó là BioThrax. Không chỉ dùng để phòng ngừa nhiễm bệnh mà còn dùng để điều trị cho người bị nhiễm bệnh. Liều tiêm vắc xin gồm 3 mũi trong vòng 4 tuần.
  • Chăm sóc hỗ trợ: Một số bệnh nhân có tiến triển nặng, biểu hiện suy hô hấp có thể áp dụng liệu pháp oxy hoặc thở máy nhằm kiểm soát các triệu chứng rối loạn suy hô hấp.

Phòng ngừa là chìa khóa quan trọng giúp bảo vệ sức khỏe và giảm nguy cơ phát triển bệnh than. Hãy chú ý thức hiện đầy đủ các biện pháp sau đây:

• Tránh tiếp xúc với các loài động vật hoặc các sản phẩm của chúng có dấu hiệu nhiễm bệnh, nhất là các loài động vật chết.
• Giữ vệ sinh kỹ lưỡng, thay quần áo thường xuyên và trang bị quần áo bảo hộ sau khi tiếp xúc với động vật hoặc các sản phẩm của chúng.
• Tiêm vắc xin định kỳ cho những người có nguy cơ phơi nhiễm với bào tử bệnh than cao như nhân viên phòng thí nghiệm hoặc bác sĩ thú y.

1. Nguyên nhân vì sao tôi mắc bệnh than?

2. Tôi mắc thể bệnh than nào? Có nguy hiểm không?

3. Tôi cần làm những xét nghiệm nào để chẩn đoán bệnh than?

4. Tiên lượng tử vong đối với tình trạng bệnh của tôi?

5. Bệnh than có chữa khỏi hoàn toàn được không?

6. Phương pháp điều trị tốt nhất đối với tình trạng bệnh than của tôi?

7. Nếu dùng kháng sinh lâu dài để điều trị bệnh than có gây tác dụng phụ nào không?

8. Tôi cần làm gì và tránh làm gì để chăm sóc hỗ trợ cải thiện triệu chứng bệnh than?

9. Tôi có cần tiêm vắc xin kháng độc tố để điều trị bệnh than không?

10. Quá trình điều trị mất bao lâu thì khỏi hẳn? Chi phí bao nhiêu?

Bệnh than được cảnh báo là căn bệnh truyền nhiễm đáng lo ngại, tuy hiếm gặp nhưng nếu chẳng may mắc phải thường sẽ tiến triển rất nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến tử vong. Do đó, hãy tự nâng cao ý thức trong việc điều trị và phòng ngừa bệnh than càng sớm càng tốt để tăng mức tiên lượng, sớm phục hồi cũng như ngăn ngừa các biến chứng khó lường.