Nephron – Đơn Vị Chức Năng Của Thận và Điều Cần Biết

Nephron là đơn vị cấu tạo và chức năng của thận. Chúng nằm ở cả phần vỏ và tủy thận với nhiệm vụ lọc máu, đào thải các chất độc hại để tạo thành nước tiểu, giữ lại các dưỡng chất cần thiết cho cơ thể. Mỗi quả thận thường được cấu tạo từ 1 – 2 triệu Nephron. 

Nephron là gì? 

Nephron trong tiếng Hy Lạp có tên là Nephros có nghĩa là thận. Đây là đơn vị cấu trúc và chức năng cơ bản của thận bao gồm cầu thận và các ống liên kết. Mỗi người có 2 quả thận và mỗi quả thận được cấu tạo từ hàng triệu Nephron. 

Cấu trúc của Nephron

Nephron ở con người có cấu trúc tương tự như một ống dài, chiều dài khoảng 35 – 55mm. Ở một đầu Nephron, ống dài này được đóng lại, gấp lại và mở rộng thành một cấu trúc có vách kép, có hình dạng giống như hình chén nên được gọi là Bowman hoặc nang tiểu thể thận. Chúng bao quanh một cụm các mạch máu có kích thước nhỏ nên được gọi là cầu thận. Kết hợp giữa quả nang này và cầu thận tạo thành các tiểu thể thận. 

Mỗi quả thận có khoảng 1 triệu Nephron nên khi cộng tổng số chiều dài của toàn bộ các Nephron trong hai thận có thể lên đến 70 – 100km và chiếm tổng diện tích bề mặt là 5 – 8 mét vuông. Nephron nằm ở cả vỏ lẫn tủy thận, trong đó có đến 85% số Nephron nằm ở phần vỏ thận, số còn lại nằm ở phần vỏ tiếp giáp với tủy thận. 

Mỗi Nephron được cấu tạo gồm hai phần chính là ống thận và cơ quan thận. 

Ống thận

Đây là một cấu trúc dài và phức tạp xuất phát từ cầu thận và được chia làm 3 phần chính dựa theo từng vị trí cụ thể: 

• Phần đầu tiên là ống lượn gần (PCT) do vị trí của nó nằm gần cầu thận và bên trong vỏ thận. 
• Phần thứ hai là quai Henle hoặc tên gọi khác là quai thận vì bộ phận này có cấu trúc tạo thành vòng đi qua tủy thận với các chi giảm dần và tăng dần. 
• Phần thứ ba trong ống thận là ống lượn xa (DCT), phần này cũng được giới hạn trong vỏ thận. 

Các mao mạch trong cầu thận được bao bọc bởi một cấu trúc cứng cáp giống cái chén nên được gọi là Bowman. Cấu trúc này mở rộng để hình thành các ống cuộn cao nên được gọi là PCT. PCT tiếp tục hình thành vòng lặp của Henle và đi lên DCT để đợi cho đến khi đến lượt nó mở vào ống góp. 

Chức năng chính của ống thận là tái hấp thu thông qua việc vận chuyển tích cực hoặc vận chuyển thụ động. Bên cạnh đó, phần dịch tiết do ống này tiết ra sẽ giúp hình thành nước tiểu mà không gây ảnh hưởng đến sự cân bằng các chất điện giải trong cơ thể. Cụ thể chức năng của từng bộ phận trong cấu trúc ống thận như sau:

• Ống nối liền kề (PCT)

Động mạch của thận mang máu đến sẽ được đưa vào cầu thận để lọc rồi mới chuyển đế PCT. Tại đây, PCT sẽ thực hiện nhiệm vụ tái hấp thu tối đa của Nephron bằng cách tái hấp thu các dưỡng chất thiết yếu như protein, glucose, axit amin… cùng các chất điện giải và nước cần thiết cho cơ thể. 

Phần diện tích bề mặt để diễn ra quá trình tái hấp thu được tạo điều kiện thuận lợi bởi lớp biểu mô hình khối đơn giản. Các chuyên gia nhận định quá trình tái hấp thu của PCT diễn ra tiêu tốn rất nhiều năng lượng. Tức là khi đang trong quá trình hoạt động PCT sẽ tiết ra một cách chọn lọc các ion như amoniac, hydro, kali vào dịch lọc và hấp thu HCO_3. Nhờ đó mà duy trì cân bằng các chất điện giải và axit bazơ trong cơ thể. 

• Quai Henle (Henle’s Loop)

Quai Henle hay còn được gọi là vòng Henle có cấu tạo một chi giảm dần và một chi tăng dần. Trong đó, đặc tính thấm của các bộ phận này là khác nhau. Cụ thể chi đi xuống thì có thể thấm nước nhưng không thấm các chất điện giải, ngược lại chi đi lên lại thấm chất điện giải nhưng lại không thể thấm nước. Do các chất điện giải được tái hấp thu ở vòng tăng dần của quai Henle, nên các dịch lọc sẽ dễ bị pha loãng khi di chuyển đến chi tăng dần và gây hạn chế quá trình tái hấp thu. 

• Ống nối xa (DCT)

Ống nối xa cũng là đoạn cuối cùng trong cấu tạo Nephron có nhiệm vụ kết nối và vận chuyển các chất dịch lọc vào các ống góp. Khi các ống góp tích tụ đủ dịch lọc từ nhiều Nephron sẽ tiến hành hợp nhất với nhau khi chúng đi vào tủy thận. 

Cũng tương tự như PCT, DCT có nhiệm vụ tiết ra các ion như kali, hydro NH ₃ vào dịch lọc và tái hấp thu HCO₃^– từ dịch lọc. Quá trình tái hấp thu có điều kiện của nước và các ion natri sẽ được diễn ra trong DCT. Từ đó giúp duy trì sự cân bằng về nồng độ pH và chỉ số natri – kali trong các tế bào máu của cơ thể. 

• Ống thu gom

Ống thu gom hay ống góp là ống thẳng dài và là nơi tiết ta các ion như K+ và H+ để duy trì sự cân bằng các chất điện giải trong máu. Đây cũng là nơi diễn ra quá trình tái hấp thu nước, để tạo ra lượng nước tiểu cô đặc nhất có thể. Các ống góp vỏ ở phần mở đầu sẽ kết hợp cùng nhau để tạo thành một ống góp to duy nhất nối đến tủy và tạo thành ống góp của tủy, đổ vào vể thận thông qua những đầu nhú thận. Trung bình trong mỗi quả thận sẽ có khoảng 250 ống góp to, mỗi ống có nhiệm vụ thu nhận nước tiểu từ khoảng 4000 Nephron. 

Cơ quan thận

Các tiểu thể thận bao gồm một cầu thận và được bao bọc bởi Bowman. Cầu thận phát sinh từ tiểu động mạch hướng tâm, sau đó đổ vào một tiểu động mạch hướng tâm khác. Tiểu động mạch này có đường kính nhỏ hơn sẽ giúp duy trì chỉ số huyết áp cao trong cầu thận. 

Cấu trúc của viên nang Bowman được chia thành 3 lớp gồm: 

• Lớp biểu mô bên ngoài: Được cấu thành từ các tế bào biểu mô cùng với các lỗ nhỏ có đường kính khoảng 12mm. 
• Màng tầng hầm giữa: Đây là lớp cấu trúc có nhiệm vụ thấm chọn lọc. 
• Lớp nội tạng bên trong: Bao gồm các tế bào nhân lớn tên là podocytes có hình chiếu giống ngón tay (podocel).

Phân loại Nephron

Theo các tài liệu nghiên cứu, Nephron được chia làm 2 loại chính gồm: Nephron vỏ não và Nephron tủy (Juxtamedullary Nephron). Mặc dù mỗi Nephron đều được cấu tạo từ những thành phần cố định nhưng lại có sự khác biệt về vị trí và độ sâu trong khối thận. Cụ thể chi tiết từng loại như sau:

• Nephron vỏ não: Đây là những Nephron tồn tại trong vỏ não, chúng chiếm đến khoảng 85% tổng số Nephron, có kích thước vòng Henle ngắn và chỉ xâm nhậo một khoảng ngắn vào tủy. 
• Nephron tủy: Các Nephron tủy hay còn gọi là Nephron bên chiếm khoảng 15 – 20% tổng số Nephron có trong thận. Chúng có kích thước vòng Henle dài nhúng sâu vào tủy, thận chí có một số kéo dài đến tận đầu nhú thận. 

Chức năng của Nephron

Trung bình trong mỗi quả thận chứa khoảng 1 – 2 triệu Nephron và mỗi Nephron sẽ có nhiệm vụ lọc máu, hình thành nước tiểu. Tuy nhiên, số lượng Nephron này là cố định, cơ thể con người không thể tự sản sinh và tái tạo Nephron mới. Chính vì vậy, với những tổn thương, bệnh lý hoặc lão hóa khi lớn tuổi sẽ khiến số lượng Nephron dần giảm xuống. 

Cụ thể, sau 40 tuổi số lượng Nephron ban đầu sẽ bắt đầu giảm xuống 10% sau mỗi 10 năm. Tình trạng này kéo dài đến khi 80 tuổi, hầu hết con người sẽ chỉ còn dưới 40% số Nephron hoạt động. Sự suy giảm mất mát Nephron này thực chất không quá nguy hiểm hay đe dọa đến tính mạng, vì những Nephron còn lại của thận vẫn có thể tự thích nghi và duy trì sự hoạt động ở mức cơ bản bao gồm lọc thải chất độc, bài tiết nước tiểu và giữ lại chất điện giải. 

Vì vậy, có thể nhận định chức năng chính của các Nephron là lọc bỏ tất cả các chất thải độc hại trong cơ thể bao gồm nước dư thừa hoặc chất thải rắn ra khỏi máu, chuyển hóa thành nước tiểu, tiến hành tái hấp thu và bài tiết ra ngoài. Chức năng này được thực hiện theo cơ chế như sau:

• Máu đi qua cầu thận với áp suất cao sẽ mang theo các phân tử nhỏ vào nang cầu thận, đi qua một loạt các ống dẫn quanh co. 
• Sự tồn tại của các tế bào trong mỗi ống sẽ hấp thu các phân tử khác nhau, trừ glucose, nước hoặc các phân tử có lợi khác. Đây được gọi là các phân tử siêu lọc. 
• Khi các phân tử siêu lọc di chuyển xuống các ống, sẽ trở nên ưu trương hơn để lượng nước chứa dưỡng chất được giữ lại và thoát ra khỏi Nephron. 
• Máu bao quanh các Nephron sẽ di chuyển ngược trở lại cơ thể thông qua các mạch máu thận. Lúc này, máu đã hoàn toàn sạch, không chứa độc tố hay các chất cặn bã khác. Còn các chất thừa trải qua siêu lọc sẽ trở thành nước tiểu, đi qua ống góp xuống bàng quang, lưu trữ lại và được đào thải thông qua niệu đạo. 

Tóm lại, Nephron là đơn vị cấu trúc và chức năng cơ bản không thể thiếu của thận. Các Nephron khỏe mạnh thì thận mới hoạt động tốt vì thận là cơ quan chính của hệ bài tiết của con người. Việc hiểu rõ về cấu trúc, chức năng của Nephron sẽ giúp chúng ta hiểu hơn về chức năng thận, từ đó thay đổi thói quen sống khoa học, giúp thận khỏe mạnh để phòng tránh các bệnh lý nguy hiểm liê quan đến thận. 

Có thể bạn quan tâm

• Thận Âm Là Gì? Thận Âm Hư Là Gì? Cách Cải Thiện
• Niệu Quản là gì, nằm ở đâu? Hình ảnh & chức năng giải phẫu

TIN NÊN ĐỌC

[HÉ LỘ] 50 vị thuốc "dựng lên" giúp quý ông sung mãn mọi "cuộc yêu"

[Góc chia sẻ] Địa chỉ chữa yếu sinh lý bằng Y học cổ truyền uy tín nhất hiện nay

Bác sĩ Nam khoa 40 năm kinh nghiệm chỉ cách điều trị yếu sinh lý nam hiệu quả

Yếu sinh lý là gì?

ĐỪNG BỎ LỠ

Học Nghệ sĩ nhân dân Nguyễn Hải cách SUNG MÃN phòng the ở tuổi 60

Bác sĩ đầu ngành tư vấn điều trị yếu sinh lý bằng liệu pháp Y học cổ truyền