Dị ứng thuốc: Dấu hiệu, hình ảnh nhận biết và cách chữa trị

Dị ứng thuốc là một phản ứng bất thường của hệ miễn dịch cơ thể đối với thuốc. Người bệnh có thể gặp phải triệu chứng dị ứng với bất kỳ loại thuốc nào, bao gồm kê đơn, không kê đơn hoặc thảo dược tự nhiên lành tính. Dị ứng thuốc có thể gây phản ứng nghiêm trọng, có thể đe dọa đến tính mạng. Vì vậy, bệnh nhân nên có biện pháp phòng ngừa và xử lý kịp thời.

I. Nguyên nhân gây dị ứng thuốc

Theo các chuyên gia, phản ứng dị ứng thuốc xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể nhầm lẫn thuốc chứa chất độc hại. Chính vì vậy, chúng hình thành kháng thể đặc hiệu chống lại và gây dị ứng. Thông thường, dị ứng thuốc có thể xảy ra ngay lần đầu tiên người bệnh dùng thuốc nhưng đôi khi chúng không phát triển cho đến khi bệnh nhân sử dụng một loại thuốc nhiều lần.

Dị ứng thuốc xảy ra ở hầu hết mọi người, không phân biệt độ tuổi hay giới tính. Người bệnh có thể bị dị ứng với bất kỳ loại thuốc nào nhưng cũng có thể dị ứng với một loại thuốc.

Một số thuốc liên quan đến dị ứng

Tính đến thời điểm hiện tại vẫn chưa có cách nào kiểm tra xem bệnh nhân bị dị ứng với loại thuốc nào để biết cách phòng tránh. Đa phần trường hợp dị ứng được phát hiện là sau khi bệnh nhân sử dụng thuốc và có dấu hiệu dị ứng. Do đó, việc xử lý bệnh thường diễn ra khó khăn. Chính vì vậy, nếu có cơ địa nhạy cảm, bệnh nhân nên thận trọng khi sử dụng các loại thuốc sau đây, bởi chúng có thể gây phản ứng dị ứng thuốc.

• Thuốc kháng sinh: Nhóm thuốc penicillin
• Thuốc giảm đau: Bao gồm aspirin, naproxen natri (aleve) và ibuprfen (motrin IB và advil)
• Thuốc điều trị các bệnh tự miễn: Viêm khớp dạng thấp
• Thuốc hóa trị: Điều trị các bệnh ung thư

Yếu tố rủi ro làm tăng nguy cơ dị ứng thuốc

Các yếu tố làm tăng nguy cơ dị ứng thuốc như:

• Người bệnh có tiền sử dị ứng thuốc hoặc mắc bệnh dị ứng khác như sốt cỏ khô hoặc dị ứng thực phẩm
• Thường xuyên sử dụng thuốc với liều lượng cao hoặc uống trong thời gian dài
• Bệnh nhân mắc một số bệnh liên quan đến phản ứng dị ứng thuốc như vi rút Epstein – Barr hay nhiễm HIV

II. Triệu chứng dị ứng thuốc

Thông thường, triệu chứng dị ứng thuốc thường xảy ra sau 1 giờ uống thuốc nhưng đôi khi phản ứng dị ứng cũng có thể xảy ra sau đó vài giờ, vài ngày hoặc vài tuần. Triệu chứng dị ứng thuốc thường rất đa dạng, xuất hiện cục bộ hoặc toàn thân, sớm hay muộn. Cụ thể:

+ Dấu hiệu nhận biết điển hình của dị ứng thuốc trên các bộ phận

• Trên hệ hô hấp: Khó thở hoặc thở khò khè, chảy nước mũi, co thắt phế quản có thể dẫn đến hen suyễn
• Trên da: Nổi mề đay, phát ban, ngứa da hoặc sưng phù Quincke,…
• Trên mạch máu: Làm tăng tính thấm mao mạch, giãn mạch. Trong trường hợp giãn mạch nhiều có thể gây hạ huyết áp
• Trên hệ tiêu hóa: Dị ứng thuốc có thể làm tăng tiết acid dịch vị
• Trên mắt: Gây chảy nước mắt hoặc đỏ kết mạc mắt,…

+ Triệu chứng nhận biết dị ứng theo phản ứng sớm muộn

#. Đối với phản ứng sớm (phản ứng tức thì)

Dấu hiệu bệnh xảy ra sau đó vài phút hoặc vài giờ sau khi uống thuốc. Biểu hiện bệnh gồm da tái tím, khó thở, vật vã, huyết áp hạ dần, mạch nhanh nhỏ, toát mồ hồi. Trong trường hợp này nếu không phát hiện và cứu chữa sớm có thể dẫn đến tử vong do trụy tim. Phản ứng sớm thường gặp ở bệnh nhân có cơ địa dị ứng, mắc các bệnh như hen suyễn, eczema, mề đay,…

#. Phản ứng muộn

Là phản ứng trì hoàn với các biểu hiện bệnh thường xuất hiện lâu hơn vài ngày hoặc vài tuần. Người bệnh có thể gặp phải các biểu hiện ngoài da như:

• Ban đỏ: Da xuất hiện ban dạng sởi hoặc ban sẩn, nhỏ như đầu đinh liên kết với nhau tạo thành từng mảng và kèm theo triệu chứng ngứa. Hiện tượng này có thể xảy ra sau khi dùng thuốc khoảng 1 tuần và diễn ra trong vài tuần. Một số loại thuốc gây dị ứng nổi ban đỏ như carbamazepine, amoxycillin, cefaclor, ampicillin và cotrimoxazole.
• Da bị nhạy cảm với ánh sáng: Dị ứng thuốc có thể khiến da trở nên nhạy cảm với ánh sáng. Đặc biệt khi người bệnh bị dị ứng các loại thuốc như ciprofloxacin, phenothiazine, sulfonamide, nalidixic acid, thiazide và amiodarone sẽ khiến tình trạng nhạy cảm của da tăng lên và làm tổn thương da như xạm da, mất sắc tố da hoặc đen da,…
• Viêm da bong vảy: Biểu hiện da bị bong tróc vảy kèm theo dấu hiệu ngứa toàn thân. Triệu chứng bệnh có thể tiến triển nặng và đe dọa đến tính mạng người bệnh nếu không được điều trị kịp thời. Viêm da bong vảy thường xuất hiện sau khi uống thuốc 1 tuần và thường tồn tại trong 3 đến 4 tuần. Một số loại thuốc gây dị ứng dạng này như sulfonamide, allopurino, carbamazepine, thuốc chống sốt rét và penicillin.
• Hồng ban đa dạng: Là dạng tổn thương với các ban hình bia bắn cổ điển có ba vòng tròng đồng tâm. Cụ thể, vòng ngoài là ban đỏ, vòng tiếp theo là sẩn đỏ phù nề và vòng ở giữa là mụn nước.
• Viêm mao mạch: Các mao mạch ngoài da bị viêm với các biểu hiện như nổi ban xuất huyết.
• Hội chứng Lyell: Một trong những phản ứng dị ứng nguy hiểm có tỷ lệ  tử vong cao. Nguyên nhân là do hoại tử bì lan tỏa cấp tính và gây nhiễm độc. Nếu không được cấp cứu kịp thời có thể dẫn đến tình trạng rối loạn điện giải, nhiễm trùng,.. và cuối cùng là tử vong. Hội chứng Lyell thường xuất hiện sau dùng thuốc 1 tuần với biểu hiện da toàn thân bị hoại tử và bong tróc như bị bỏng.

+ Triệu chứng sốc phản vệ

Là một trong những phản ứng dị ứng thuốc hiếm gặp nhưng nếu không phát hiện và xử lý kịp thời có thể gây nguy hiểm đếm tính mạng. Các dấu hiệu nhận biết của sốc phản vệ như: 

• Dị ứng gây co thắt đường thở và cổ họng dẫn đến khó thở
• Tiêu chảy hoặc buồn nôn
• Chóng mặt
• Mạch đập nhanh
• Hạ huyết áp
• Mất ý thức
• Động kinh

Người bệnh cần gặp bác sĩ khi nào?

Dị ứng thuốc có thể xuất hiện với các biểu hiện nhẹ nhưng nếu triệu chứng bệnh nặng, thậm chí đe dọa đến tính mạng, bệnh nhân nên liên hệ với bác sĩ ngay lập tức. Đặc biệt là khi thấy cơ thể xuất hiện những dấu hiệu bất thường như:

• Da bị bong tróc để lộ phần thịt nhìn giống bị bỏng
• Xuất hiện vùng đỏ hoặc phồng rộp trên da 
• Sốt cao
• Nổi phát ban hoặc phồng rộp ở gần miệng, mắt và bộ phận sinh dục

Một số hình ảnh dị ứng thuốc

III. Chẩn đoán dị ứng thuốc

Chẩn đoán dị ứng thuốc nhằm xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh, ngoài việc dựa vào triệu chứng lâm sàng, bác sĩ sẽ yêu cầu bệnh nhân thực hiện các xét nghiệm dị ứng như:

• Xét nghiệm da: Với xét nghiệm này, bác sĩ sẽ yêu cầu nhân viên chăm sóc y tế tiêm một lượng nhỏ thuốc nghi ngờ gây phản ứng dị ưng vào da của người bệnh. Nếu phản ứng dương tính kết quả xét nghiệm sẽ cho thấy da tại nơi tiêm thuốc xuất hiện triệu chứng ngứa ngáy, nổi mẩn đỏ và sưng. Lúc này, người bệnh cần tiến hành điều trị dị ứng thuốc. Ngược lại, kết quả xét nghiệm âm tính chứng tỏ bệnh nhân không bị dị ứng với loại thuốc đó.
• Xét nghiệm máu: Giúp loại trừ nguyên nhân gây dị ứng khác ngoài thuốc

IV. Điều trị dị ứng thuốc

Thông thường, để điều trị dị ứng thuốc bác sĩ thường chia thành hai chiến lược chung. Một là làm giảm triệu chứng dị ứng hiện tại và hai là vẫn cho người bệnh sử dụng loại thuốc đó nhưng với liều lượng ít nhất rồi sau đó tăng dần lên để cơ thể quen dần. Khi đó, bệnh nhân có thể dùng thuốc một cách an toàn hơn.

1. Điều trị triệu chứng hiện tại

Một số biện pháp điều trị, làm giảm triệu chứng hiện tại do dị ứng thuốc gây ra như:

• Thu hồi thuốc: Một trong những bước điều trị dị ứng thuốc đầu tiên là bệnh nhân nên ngưng sử dụng thuốc. Bác sĩ sẽ cho thu hồi lại thuốc nếu người bệnh được chẩn đoán dị ứng hoặc có khả năng dị ứng với các loại thuốc đó.
• Sử dụng thuốc kháng histamine: Thuốc có tác dụng ngăn chặn và làm giảm sự hoạt động của các tế bào mast, ngăn ngừa phản ứng dị ứng xảy ra.
• Corticosteroid: Dùng thuốc theo đường uống hoặc tiêm để điều trị các vấn đề viêm có liên quan đến các phản ứng dị ứng nghiêm trọng.
• Chữa sốc phản vệ: Dùng thuốc epinephrine tiêm ngay lập tức, sau đó đưa bệnh nhân đến bệnh viện nhận sự chăm sóc từ nhân viên y tế.

2. Điều trị bằng dùng thuốc gây dị ứng

Phương pháp điều trị này giúp cơ thể người bệnh thích nghi dần với các loại thuốc gây dị ứng. Tuy nhiên, bệnh nhân điều trị cần có sự theo dõi và giám sát từ bác sĩ. Cách điều trị như sau:

• Đầu tiên, bác sĩ sẽ cho bệnh nhân sử dụng một liều nhỏ thuốc gây dị ứng
• Sau đó tăng dần liều lên mỗi 15 – 30 phút hoặc vài, giờ vài ngày nhưng vẫn đảm bảo không xảy ra phản ứng dị ứng. 

Cách làm này giúp bệnh nhân dần quen với thuốc nhưng trong quá trình điều trị bác sĩ cần phải đo liều lượng thuốc không gây phản ứng dị ứng với cơ thể.

V. Một số biện pháp phòng tránh giúp hạn chế dị ứng thuốc

Người bệnh có thể kiểm soát và ngăn ngừa dị ứng thuốc tái phát thông qua những gợi ý sau:

• Chỉ nên dùng thuốc khi thật sự cần thiết. Tốt nhất nên uống thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ về liều lượng, thời gian, số lần uống,…
• Nếu có tiền sử dị ứng thuốc nên thông báo cho bác sĩ biết và thận trọng khi dùng thuốc
• Đối với một số đối tượng có cơ địa dị ứng, trước khi dùng thuốc nên thử phản ứng da hoặc kiểm tra máu định kỳ hay kiểm tra chức năng gan. Mục đích của việc làm này giúp phát hiện sớm những biến đổi bệnh lý có thể xảy ra, từ đó đưa ra biện pháp phòng ngừa phù hợp.
• Trong quá trình sử dụng thuốc, nếu thấy cơ thể xuất hiện các biểu hiện bất thường như nổi hạch, cơ thể mệt mỏi, nổi ban ngứa,… người bệnh nên đến bệnh viện kiểm tra sớm.
• Nếu bản thân có tiền sử dị ứng với các loại thuốc nào trong quá khứ, bệnh nhân không nên tiếp tục sử dụng. Đồng thời, người bệnh nên thông báo cho bác sĩ biết để ghi vào hồ sơ theo dõi, tránh kê đơn dùng. Bởi phản ứng dị ứng càng về sau sẽ càng trở nên nghiêm trọng hơn.

Dị ứng thuốc đôi khi không gây nguy hiểm nhưng trong một số trường hợp phản ứng dị ứng diễn ra ở mức độ nặng có thể gây nhiều biến chứng nặng nề, thậm chí đe dọa đến mạng sống người bệnh. Vì vậy, người bệnh không nên chủ quan trong việc điều trị. Tốt nhất bệnh nhân nên thực hiện các thủ thuật kiểm tra nếu bản thân có biểu hiện dị ứng để biết cách phòng tránh, giảm thiểu rủi ro trong tương lai.

Hãy liên hệ ngay với Trung tâm Thuốc dân tộc để được các bác sĩ hàng đầu của chúng tôi tư vấn chi tiết về tình trạng bệnh và phác đồ điều trị hiệu quả nhất.

⇒ Có thể bạn quan tâm: Dị ứng hải sản – Nguyên nhân và cách xử lý nhanh

TIN BÀI NÊN ĐỌC

Chuyên gia và người bệnh đánh giá HIỆU QUẢ ĐẶC TRỊ MỀ ĐAY của bài thuốc Tiêu ban Giải độc thang

Báo Pháp luật và Đời sống đưa tin nhà văn thoát khỏi mề đay sau 1 liệu trình

Kinh nghiệm KHỎI HẲN mề đay 4 năm KHÔNG TÁI PHÁT nhờ bài thuốc quý

Bài thuốc bí truyền DỨT ĐIỂM mề đay, mẩn ngứa TỪ GỐC, KHÔNG tái phát

Đọc ngay

VTV2 phỏng vấn kinh nghiệm KHỎI HẲN mề đay, mẩn ngứa bằng Y học cổ truyền từ người bệnh

Diễn viên phim Về nhà đi con chia sẻ kinh nghiệm KHỎI HẲN bệnh mề đay