Song Thị

Song thị là vấn đề thị lực tạm thời hoặc cũng có thể là dấu hiệu của các bệnh lý nghiêm trọng về mắt và thần kinh. Biểu hiện của song thị là tình trạng nhìn 1 thành 2 do lệch trục mắt gây lệch điểm rơi của vật trên võng mạc. Hầu hết các trường hợp song thị đều có tiên lượng tốt nhờ áp dụng đúng phương pháp điều trị, tùy thuộc nguyên nhân gây ra. 

Song thị (Diplopia/ Double Vision) là tình trạng nhìn thấy hai hình ảnh của cùng một vật thể. Đây là tật khúc xạ mắt xảy ra do sự sai lệch trục ở một bên mắt, khiến hình ảnh vật thể không hội tụ trên hoàng điểm. Kết quả là khiến xuất hiện 2 hình ảnh cùng lúc.

Các chuyên gia nhãn khoa cho biết, song thị là hậu quả của các tổn thương trực tiếp ở các cơ chuyển động mắt (cơ vận nhãn) hoặc gián tiếp trên các dây thần kinh (thường là dây số III, VI và VI).

Bản chất của song thị không phải bệnh lý, nó là triệu chứng của rất nhiều vấn đề về mắt, thần kinh hoặc do tác dụng phụ của thuốc. Nhiều người thường nhầm lẫn giữa song thị với tình trạng hoa mắt, chóng mặt. Song thị có thể xảy ra tạm thời hoặc kéo dài do sự khởi phát nghiêm trọng của các bệnh lý.

Chứng song thị có thể xuất hiện ở bất kỳ độ tuổi nào, nhưng phổ biến nhất là ở người già > 60 tuổi, liên quan đến các yếu tố lão hóa.

Song thị được phân loại thành các dạng sau:

• Song thị một mắt hoặc hai mắt: Song thị một mắt xuất hiện khi bạn chỉ sử dụng một mắt tại thời điểm nhìn vật thể. Còn song thị hai mắt xuất hiện khi bạn mở cả 2 mắt cùng lúc, nếu che một bên mắt lại, hình ảnh đôi của vật thể sẽ biến mất. Trong đó, song thị một mắt phổ biến hơn so với hai mắt.
• Song thị ngang hoặc song thị dọc: Trường hợp bị song thị hai mắt, hình ảnh đôi mà bạn nhìn thấy có thể xuất hiện theo chiều ngang (từ bên này sang bên kia) hoặc chiều dọc (từ trên xuống dưới), tùy theo nguyên nhân gây ra.

Song thị có thể xảy ra do rất nhiều nguyên nhân và thường là dấu hiệu cảnh báo một số bệnh lý từ đơn giản đến phức tạp như:

Nguyên nhân gây song thị một mắt

Đa số các trường hợp bị song thị một mắt chủ yếu do các vấn đề về mắt gây ra và không liên quan đến các bệnh về não, thần kinh. Có thể kể đến như:

• Đục thủy tinh thể: Thường xảy ra do lão hóa, tuổi tác cao khiến thủy tinh thể mờ đục dần theo thời gian. Bệnh lý này là nguyên nhân hàng đầu gây song thị một mắt.
• Loạn thị: Là tình trạng hình dạng giác mạc hoặc lớp màng trong suốt chắn trước mắt bị dị dạng. Người bị loạn thị nặng thường có 2 đường cong bất thường trên bề mặt gây ra triệu chứng nhìn đôi.
• Khô mắt: Khi mắt ít sản xuất nước mắt khiến mắt khô và nhanh lão hóa, nhất là với những người thường xuyên sử dụng máy tính. Khô mắt gây đau mỏi, đỏ mắt, nhìn mờ và nhìn đôi.
• Bệnh giác mạc chóp (Keratoconus): Đây là tình trạng giác mạc mắt thoái hóa và mỏng dần đi tạo thành hình chóp nón. Bệnh lý này gây ra nhiều triệu chứng như mờ mắt, giảm thị lực, nhạy cảm với ánh sáng và nhìn đôi.
• Mộng thịt (Pterygium): Được miêu tả là tình trạng lòng trắng của mắt bị bao phủ bởi một lớp màng mỏng, che phủ cả một phần giác mạc và gây ra triệu chứng song thị.
• Thoái hóa điểm vàng do tuổi tác (AMD): Đây là một trong những bất thường của võng mạc, khi điểm trung tâm của tầm nhìn dần biến mất, có thể kèm theo sưng phù gây ra triệu chứng nhìn đôi.

Nguyên nhân gây song thị hai mắt

Song thị hai mắt xảy ra khi điểm nhìn của hai mắt không thẳng hàng. Xuất phát từ sự rối loạn các cơ chịu trách nhiệm kiểm soát chuyển động mắt, thường là các cơ ngoài nhãn cầu.

Một số nguyên nhân gây song thị hai mắt gồm:

• Đái tháo đường: Bệnh đái tháo đường là một trong những nguyên nhân hàng đầu tổn thương các dây thần kinh trong cơ thể, bao gồm ở mắt. Chỉ số đường huyết tăng cao quá mức trong thời gian dài gây ra song thị và cảnh báo nguy cơ mắc bệnh đục thủy tinh thể.
• Mắt lác: Bệnh lác mắt thường xảy ra từ thời thơ ấu, nhưng giai đoạn này thường không kèm theo song thị. Dấu hiệu này chỉ xuất hiện khi trưởng thành, trường hợp lác mắt gây lệch trục đột ngột.
• Bệnh nhược cơ: Đây là bệnh tự miễn dịch, xảy ra khi các kháng thể tự tấn công đến các tế bào khỏe mạnh nằm trên điểm nối giữa dây thần kinh và cơ. Vùng cơ trên mặt trước là nơi chịu nhiều tổn thương nhất, trong đó có các cơ chuyển động mắt. Hậu quả gây ra hàng loạt triệu chứng như nhìn mờ, nhìn đôi và suy giảm thị lực.
• Hội chứng Guillain - Barre: Bệnh lý này gây suy yếu cơ do tổn thương và mất myelin trong các dây thần kinh ngoại vi. Một trong những triệu chứng thường gặp của hội chứng này là ảnh hưởng đến thị lực, trong đó có song thị.
• Bệnh Graves: Bệnh nhân mắc chứng Graves khiến các dây thần kinh thị giác chịu áp lực lớn, sưng phù cơ mắt gây nhìn đôi và mất dần thị lực.
• Bệnh đa xơ cứng: Đây là một bệnh có liên quan đến hệ thần kinh, gây tổn thương và giảm chức năng của các cơ chuyển động mắt. Biểu hiện thông qua triệu chứng song thị.
• Tác dụng phụ của thuốc: Dùng các thuốc như chống co giật hoặc điều trị động kinh, dù đúng liều hay quá liều đều có nguy cơ gây ra tật song thị.

Triệu chứng 

Bản thân song thị đã là một triệu chứng, xảy ra khi nhìn một thành hai. Đi kèm với song thị là một số dấu hiệu khác gồm:

• Đau mỏi khi cử động mắt;
• Đau nhức xung quanh mắt như vùng chân mày, thái dương;
• Sụp mí mắt, đau đầu, buồn nôn;

Chẩn đoán

Việc chẩn đoán chính xác tình trạng song thị và nguyên nhân gây ra giúp quá trình điều trị đạt kết quả tốt nhất. Sau khi được cung cấp đầy đủ các biểu hiện, triệu chứng, bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân thực hiện một số kỹ thuật chẩn đoán gồm:

• Chụp cộng hưởng từ MRI;
• Chụp cắt lớp vi tính CT scan;
• Xét nghiệm máu;

Riêng với trẻ em, vì không thể mô tả rõ tình trạng bản thân đang mắc phải, bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra thị giác, chẩn đoán song thị thông qua:

• Che một bên mắt của trẻ khi nhìn vật thể;
• Trẻ có dấu hiệu nheo mắt khi nhìn;
• Bất thường trong cách quay đầu hoặc nhìn vật thể không theo hướng trực diện;
• Đảo mắt liên tục;

Song thị là dấu hiệu của nhiều bệnh lý khác nhau. Do đó, tiên lượng của tình trạng này phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra và mức độ bệnh. Đa số trường hợp bị song thị đều là tạm thời và có tiên lượng tốt nhờ kiểm soát tốt bằng các biện pháp điều trị tích cực, phù hợp với từng bệnh lý cụ thể.

Tuy nhiên, dù bị song thị nhẹ hay nặng, khuyến cáo bệnh nhân cũng cần phải chủ động đến bệnh viện để thăm khám, kiểm tra thị lực và chẩn đoán nguyên nhân. Điều trị sớm và đúng cách sẽ giúp bạn duy trì thị lực tốt, có đôi mắt khỏe mạnh, không bệnh tật.

Song thị không có biện pháp điều trị đặc hiệu. Tùy vào nguyên nhân gây bệnh cụ thể là gì mà bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp.

Điều trị y tế

Sau chẩn đoán, mỗi trường hợp bệnh với các nguyên nhân cụ thể sẽ có phác đồ điều trị phù hợp. Chẳng hạn như:

• Đục thủy tinh thể: Phẫu thuật là phương pháp điều trị hiệu quả nhất đối với căn  bệnh này. Tuy nhiên, cần cân nhắc với các rủi ro biến chứng như sưng đau, nhiễm trùng hoặc không cải thiện được chứng nhìn đôi.
• Loạn thị: Có 2 cách điều trị gồm:
  • Đeo kính hiệu chỉnh dạng gọng hoặc kính áp tròng giúp chống lại độ cong giác mạc, giúp ánh sáng hội tụ trên mắt đúng cách;
  • Phẫu thuật laser tạo hình giác mạc;
• Khô mắt: Tham khảo ý kiến bác sĩ về việc sử dụng thuốc nhỏ mắt phù hợp để cải thiện triệu chứng khô mắt.
• Các phương pháp khác:
  • Đeo miếng che mắt;
  • Phẫu thuật tật khúc xạ;
  • Tiêm botulinum toxin giúp cải thiện các cơ chuyển động mắt;

Trị liệu mắt

Các bài tập trị liệu mắt tuy không thể điều trị khỏi dứt điểm song thị, nhưng có thể hỗ trợ cải thiện tình trạng hội tụ hình ảnh và ánh sáng trên võng mạc. Có 2 phương pháp được chuyên gia khuyến nghị áp dụng gồm:

Liệu pháp hội tụ chậm dần

Các bước thực hiện như sau:

• Bước 1: Nhìn tập trung vào một vật thể nào đó trước mắt. Lưu ý vật này phải đặt cách 1 sải tay, khoảng 10cm và ngang tầm mắt;
• Bước 2: Cố gắng giữ yên hình ảnh trước mắt càng lâu càng tốt;
• Bước 3: Từ từ di chuyển hình ảnh dần về phía cơ thể. Hãy thực hiện chậm rãi cho đến khi hai hình ảnh trước mắt tụ lại thành một;

Nếu 2 hình ảnh không kết hợp làm 1 khi đưa dần về phía mũi, hãy đặt trở lại vị trí ban đầu và thực hiện lặp lại.

Liệu pháp hội tụ nhảy bước

Cách thực hiện liệu pháp hội tụ nhảy bước cũng gần giống như liệu pháp trên. Đầu tiên, bạn phải chọn mục tiêu và đặt nó cách xa mắt khoảng 20cm, nhìn mục tiêu với một hướng cố định trong vòng 5 - 6 giây. Sau đó, đưa tầm mắt ra xa khoảng 3m và nhìn trong vòng 3 - 5 giây.

Tiếp tục đưa tầm mắt trở về vật mục tiêu nhưng đã được đặt gần hơn khoảng 10 - 15cm. Hãy linh hoạt di chuyển mục tiêu về gần mắt và nhìn tập trung cho đến khi hình ảnh song thị không còn.

Bạn có thể giảm nguy cơ bị song thị thông qua các biện pháp sau:

• Che chắn đôi mắt kỹ lưỡng khỏi các tác nhân gây hại như ánh nắng mặt trời hoặc tia bức xạ điều trị bệnh.
• Bảo vệ vùng đầu khi tham gia giao thông hoặc chơi thể thao giúp giảm nguy cơ chấn thương và gây tổn thương mắt.
• Kiểm soát chỉ số đường huyết ở mức ổn định thông qua chế độ ăn uống, sinh hoạt và tập luyện điều độ.
• Cai thuốc lá.
• Hạn chế nhìn chằm chằm vào màn hình máy tính quá lâu. Thường xuyên massage, xoa bóp để mắt thư giãn, nghỉ ngơi.
• Khám mắt định kỳ 1 - 2 năm/ lần, nhất là với những người có tiền sử mắc các bệnh lý về mắt hoặc thần kinh.

1. Tôi bị nhìn 1 thành 2 và giảm tầm nhìn, suy giảm thị lực đột ngột là dấu hiệu của bệnh gì?

2. Điều gì gây ra song thị?

3. Tình trạng song thị của tôi là tạm thời hay vĩnh viễn?

4. Tôi cần thực hiện xét nghiệm nào để chẩn đoán song thị?

5. Song thị có biện pháp điều trị đặc hiệu không?

6. Tôi nên điều trị chứng song thị bằng phương pháp nào tốt nhất?

7. Chứng song thị kéo dài bao lâu thì khỏi?

8. Tôi cần làm gì để phòng ngừa tái phát chứng song thị sau điều trị?

Bất kỳ ai cũng có thể bị song thị và chịu những ảnh hưởng nghiêm trọng từ các bệnh lý về mắt hoặc thần kinh. Do đó, khuyến cáo những người bị song thị và phát hiện tình trạng này sớm hãy đến bệnh viện thăm khám ngay để được chẩn đoán, điều trị tích cực bằng phác đồ phù hợp, bảo tồn thị lực và ổn định sức khỏe, ngăn ngừa các biến chứng khó lường về sau.