Viêm tai giữa ứ dịch phải làm sao?

Viêm tai giữa ứ dịch là tình trạng nhiễm trùng tai giữa đi kèm với triệu chứng ứ dịch sau màng nhĩ. Bệnh thường xuất hiện ở trẻ nhỏ từ 1 – 3 tuổi và chia thành 3 thể (cấp tính – bán cấp – mãn tính). Viêm tai giữa ứ dịch có thể gây điếc vĩnh viễn, xơ nhĩ hoặc màng nhĩ xanh vô căn nếu không được điều trị kịp thời.

Viêm tai giữa ứ dịch là gì?

Viêm tai giữa ứ dịch là bệnh viêm tai do màng nhĩ đóng kín, khiến dịch tiết ứ đọng ở phía sau màng tai. Bệnh lý này thường không gây ra các triệu chứng cấp tính và có tiến triển âm thầm.

Bệnh xuất hiện chủ yếu ở trẻ em từ 1 – 3 tuổi và được chia thành 3 thể:

• Thể cấp tính (xảy ra trong thời gian 3 tuần trở lại)
• Thể bán cấp (xảy ra từ 3 tuần đến 3 tháng)
• Thể mãn tính (bệnh kéo dài trên 3 tháng)

Vì tiến triển của bệnh âm thầm và khó phát hiện nên viêm tai giữa ứ dịch rất dễ gây ra các biến chứng. Nếu không tiến hành điều trị kịp thời, các biến chứng như điếc, xơ nhĩ, viêm tai giữa mãn tính,… có thể xuất hiện.

1. Nguyên nhân

Yếu tố quan trọng nhất gây ra viêm tai giữa ứ dịch là do cấu trúc và chức năng vòi nhĩ chưa phát triển hoàn chỉnh. Chính vì vậy các bệnh lý nhiễm trùng tai thường có xu hướng phát sinh ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Ngoài ra, viêm tai giữa ứ dịch còn có thể xuất hiện do những nguyên nhân sau:

• Tắc vòi nhĩ: Tắc vòi nhĩ khiến dịch tiết trong tai bị ứ đọng và gây ra tình trạng ứ dịch.
• Virus: Các virus herpes, adenovirus và virus cúm có khả năng gây nhiễm trùng và ứ dịch ở ống tai giữa.
• Vi khuẩn: Có khoảng 40% trường hợp viêm tai ứ dịch là do sự xâm nhập của vi khuẩn. Các chuyên gia cho rằng, khi vi khuẩn xâm nhập, tai có xu hướng tiết dịch nhằm kháng lại các khuẩn gây bệnh. Tuy nhiên mức độ tiết dịch cao vô tình gây ra tình trạng ứ đọng dịch bên trong hòm tai. Các vi khuẩn gây bệnh phổ biến bao gồm Haemophilus influenzae, Staphylococcus pneumonia, Diphtheroids,…
• Dị ứng: Dị ứng ở các mô tai có thể gây phù nề, làm tăng dịch tiết và gây tắc vòi nhĩ. Khi bị dị ứng cơ thể sẽ tạo ra kháng thể IgE và giải phóng các thành phần trung gian gây viêm như prostaglandin, kinin,… Các yếu tố này làm tăng nguy cơ tắc vòi nhĩ và gây ứ dịch bên trong hòm tai.

2. Triệu chứng

Viêm tai giữa ứ dịch là bệnh đa hình thái, vì vậy có rất nhiều dạng lâm sàng khác nhau.

Các triệu chứng phổ biến nhất, bao gồm:

• Nghe kém
• Có cảm giác đầy tai
• Chóng mặt

Triệu chứng của bệnh lý này thường không quá nghiêm trọng nên nhiều người thường bỏ qua và không tiến hành điều trị. Ở một số trường hợp, viêm tai ứ dịch có thể tạo điều kiện cho các đợi bội nhiễm và làm phát sinh các triệu chứng cấp tính.

Những triệu chứng này tương tự như viêm tai giữa cấp tính nên rất dễ bị nhầm lẫn, khiến cho việc điều trị không đem lại kết quả. Vì vậy khi nghi ngờ mắc bệnh lý này, bạn nên trao đổi với bác sĩ để được thăm khám kĩ lưỡng.

3. Biến chứng

Tình trạng ứ dịch đi kèm với nhiễm trùng tai giữa có thể gây ra một số biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời.

Các biến chứng thường gặp, bao gồm:

• Xẹp nhĩ
• Túi co kéo
• Xơ nhĩ
• Màng nhĩ xanh vô căn
• Viêm tai giữa mãn tính

Chẩn đoán bệnh viêm tai giữa ứ dịch

Quá trình chẩn đoán viêm tai giữa ứ dịch bao gồm việc thăm khám lâm sàng, nội soi tai, đo thính lực, nhĩ lượng,…

Khi thăm khám lâm sàng, bác sĩ có thể đặt câu hỏi về thời gian triệu chứng phát sinh và dấu hiệu cụ thể. Ở trẻ nhỏ, ảnh hưởng của viêm tai ứ dịch có thể khiến trẻ phản ứng chậm với lời nói, học hành sa sút và gặp vấn đề trong quá trình phát triển ngôn ngữ.

Khi nội soi tai bệnh nhân sẽ nhìn thấy dịch màu vàng nhạt/ nâu đen/ xanh/ vàng sẫm. Sau đó bác sĩ có thể đo nhĩ lượng và thính lực để xác định khả năng nghe.

Điều trị bệnh viêm tai giữa ứ dịch

Viêm tai giữa ứ dịch được điều trị toàn diện, bao gồm điều trị tại chỗ và toàn thân. Trong trường hợp điều trị nội khoa thất bại, bạn sẽ được cân nhắc phẫu thuật.

1. Điều trị nội khoa

Điều trị nội khoa bao gồm điều trị tại chỗ và toàn thân. Mục đích của việc điều trị làm thông thoáng đường thở, chống phù nề và tiêu dịch nhầy.

Các biện pháp được áp dụng trong điều trị nội khoa, bao gồm:

• Dùng kháng sinh đường uống (Ampicillin, Macrolide, Cephalosporin,…): Liệu pháp kháng sinh thường được thực hiện trong 7 – 10 ngày nhằm ức chế và tiêu diệt vi khuẩn gây nhiễm trùng tai. Nếu bạn có tiền sử dị ứng với bất cứ loại kháng sinh nào, vui lòng thông báo với bác sĩ để tránh tình trạng dị ứng và phản ứng quá mẫn chéo.
• Thuốc chống phù nề và tiêu dịch nhầy (Maxilase, Mucomys, Rhinathiol): Các loại thuốc này có tác dụng làm dịch nhầy bớt dính và đặc, từ đó giúp tăng dẫn lưu và đẩy dịch ra bên ngoài. Tuy nhiên các nhóm thuốc này chống chỉ định cho trẻ dưới 2 tuổi, vì vậy tránh sử dụng thuốc cho trẻ dưới độ tuổi này.
• Thuốc kháng viêm corticoid: Trong trường hợp ống tai bị viêm nghiêm trọng, bác sĩ có thể kê toa thuốc corticoid với liều 5mg/ kg/ ngày trong 2 – 5 ngày để cải thiện triệu chứng.
• Thuốc kháng histamine: Nếu viêm tai giữa ứ dịch phát sinh do phản ứng quá mẫn hoặc dị ứng, bạn có thể được kê toa thuốc kháng histamine để làm giảm các triệu chứng mẫn cảm.
• Thuốc co mạch (Otrivil, Coldi B), nước muối biển và nước rửa mũi: Được sử dụng tại chỗ nhằm làm thông thoáng đường thở trên.
• Nghiệm pháp Valsalva: Thực hiện bằng cách bịt mũi, mím chặt môi và làm phồng 2 bên má nhằm giúp thông vòi nhĩ.

Với những trường hợp phát hiện bệnh sớm, các phương pháp điều trị nội khoa đều có đáp ứng tốt.

2. Điều trị ngoại khoa

Điều trị ngoại khoa được thực hiện khi viêm tai giữa ứ dịch không có đáp ứng với các biện pháp bảo tồn.

Các thủ thuật trong điều trị ngoại khoa bao gồm:

• Đặt ống thông khí qua màng nhĩ
• Chích rạch nhằm dẫn lưu dịch ra bên ngoài
• Nạo cắt VA và amidan tái phát nhiều lần

Hầu hết các trường hợp viêm tai giữa ứ dịch đều được chữa trị dứt điểm sau 10 – 20 ngày. Tuy nhiên bệnh có khả năng tái phát cao và có thể để lại một số di chứng vĩnh viễn.

Các biện pháp ngăn ngừa tái phát viêm tai giữa ứ dịch

Để tránh tái phát viêm tai giữa ứ dịch, bạn cần thực hiện các biện pháp sau:

• Điều trị dứt điểm các bệnh lý nhiễm trùng đường hô hấp khác như viêm amidan, viêm VA, cảm cúm,…
• Tránh các tác nhân gây dị ứng tai như thuốc xịt tóc, nước hoa, đồ trang sức, tai nghe,…
• Thăm khám tai mũi họng thường xuyên, nhất là đối với trẻ nhỏ.
• Tránh để nước ứ đọng trong tai bằng cách dùng nút đeo tai khi tắm hoặc bơi lội.
• Khi có triệu chứng ù tai hoặc giảm sức nghe, nên đến ngay bệnh viện để được chẩn đoán và điều trị.

Diễn tiến và triệu chứng của bệnh viêm tai giữa ứ dịch thường chậm và không có tính đặc trưng cao. Điều này dễ gây ra tình trạng chủ quan và khiến bệnh duy trì trong một thời gian dài. Chính vì vậy bạn cần chú ý các biểu hiện của cơ thể và chủ động đến bệnh viện trong những trường hợp cần thiết.