Viêm tai giữa mạn tính ở trẻ em và cách điều trị

Viêm tai giữa mạn tính ở trẻ em là tình trạng bệnh lý viêm nhiễm xảy ra ở toàn bộ hệ thống niêm mạc hòm nhĩ – xương chũm. Trẻ nhỏ là đối tượng dễ mắc phải căn bệnh này, đặc biệt là trẻ trong độ tuổi từ 6 – 18 tháng. Đây là bệnh lý về tai – mũi – họng phổ biến vào mùa đông, chỉ xếp thứ hai sau bệnh viêm nhiễm đường hô hấp cấp tính ở trẻ em. 

Tai của trẻ cũng có cấu trúc tương tự như tai của người lớn bao gồm: tai ngoài, tai giữa và tai trong. Theo đó, bên trong tai có chứa một ống nối tai giữa và cổ họng, được gọi là vòi nhĩ hoặc ống eustachian. Vòi nhĩ của tai đảm nhận nhiều nhiệm vụ quan trọng gồm:

• Cân bằng áp suất không khí bên trong tai với áp suất không khí bên ngoài. Nếu chức năng này gặp vấn đề sẽ gây ra tình trạng trẻ bị mất thăng bằng, đầu hay nghiêng sang một bên…
• Bảo vệ tai giữa khỏi nhưng tác động hay áp lực âm thanh quá lớn cũng như ngăn chặn dịch từ mũi và họng chảy ngược vào tai. 
• Hỗ trợ tiêu dịch từ tai giữa chảy về cổ họng. 

Viêm tai giữa mạn tính ở trẻ em là bệnh gì?

Viêm tai giữa là hiện tượng viêm nhiễm xảy ra ở tai giữa và có rất nhiều nguyên nhân gây ra căn bệnh này. Bệnh được chia ra làm nhiều loại khác nhau, trong đó đối tượng dễ mắc bệnh nhất chính là trẻ em, tỷ lệ mắc chiếm 80% trên tổng số trường hợp bị viêm tai giữa. 

Trong một số trường hợp, trẻ bị viêm tai giữa có thể tự khỏi bệnh, bố mẹ chỉ cần tập trung giảm đau nhức cho trẻ và quan sát thêm các triệu chứng bệnh là được. Tuy nhiên, ở những trường hợp bệnh nặng chính là viêm tai giữa mạn tính bắt buộc phải điều trị chuyên khoa bằng cách sử dụng thuốc kháng sinh hoặc phẫu thuật để cải thiện tình trạng viêm nhiễm để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm, đặc biệt là không để ảnh hưởng đến khả năng nghe và nói của trẻ. 

Cũng tương tự như bệnh viêm tai giữa ở người lớn, viêm tai giữa ở trẻ em cũng được chia làm 2 giai đoạn gồm: viêm tai giữa cấp tính và viêm tai giữa mạn tính. Bệnh nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây ra nhiều biến chứng cực kỳ nguy hiểm. 

Trong đó, bệnh viêm tai giữa mạn tính ở trẻ em là tình trạng viêm nhiễm cấp độ mạn tính không chỉ xảy ra ở khoang tai mà còn lan rộng đến các sào bào, xương chũm và thượng nhĩ. Triệu chứng đặc trưng nhất là chảy mủ tai và kéo dài trên 3 tháng không khỏi. 

Theo thông tin từ các chuyên gia, bệnh viêm tai giữa mạn tính ở trẻ em được chia làm 2 dạng chính gồm:

• Viêm tai giữa tiết nhầy mủ
• Viêm tai giữa mủ

Nguyên nhân gây bệnh viêm tai giữa mạn tính ở trẻ em

Thông thường, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ từ 6 – 18 tháng tuổi là độ tuổi dễ mắc bệnh viêm tai giữa mạn tính nhất. Cơ chế khởi phát bệnh viêm tai giữa mạn tính ở trẻ em là do kích thước vòi nhĩ của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ thường ngắn, rộng và nằm ngang so với người trưởng thành. Nhờ đó, dễ tạo điều kiện để chất lỏng từ cổ họng và tai ngoài bị nhiễm vi khuẩn dễ dàng đi vào ống tai giữa và gây bệnh. 

Song song đó, các chuyên gia cũng cho biết bệnh viêm tai giữa mạn tính ở trẻ em có thể được khởi phát từ những nguyên nhân sau đây:

• Viêm nhiễm tại chỗ: Những trẻ bị nhiễm trùng đường hô hấp trên cấp tính, viêm VA hoặc viêm mũi xoang dị ứng… khi không được điều trị kịp thời và dứt điểm sẽ tạo điều kiện cho virus, vi khuẩn lây lan sang những cơ quan lân cận, trong đó có vòi nhĩ và gây ra bệnh viêm tai giữa. Đặc biệt, một bệnh dễ thấy nhất là nhiễm trùng ống tai ngoài kéo dài sẽ đẩy nhanh quá trình nhiễm trùng tai giữa. 
• Viêm nhiễm tại chỗ: Đây là tình trạng nhiễm trùng xảy ra sau những đợt mắc bệnh viêm nhiễm toàn thân như cảm cúm, cảm lạnh, bệnh sởi, bệnh bạch hầu…
• Bị chấn thương: Cơ thể trẻ rất non yếu, đặc biệt là trẻ sơ sinh nên rất dễ bị tổn thương. Đôi khi, những chấn thương đến từ các tác động rất nhỏ như lấy ráy tai, ngoáy tai do ngứa hoặc bị áp lực (âm thanh quá lớn, xì mũi không đúng cách, hỏa khí, bị tát tai…) và làm thủng màng nhĩ dẫn đến tình trạng nhiễm trùng tai giữa nếu không được điều trị kịp thời. 
• Mắc một số bệnh lý: Viêm tai giữa cũng có liên quan đến tình trạng viêm tắc vòi nhĩ do mắc các bệnh lý như ung thư vòm mũi họng, u xơ vòm mũi họng…

Dấu hiệu nhận biết viêm tai giữa mạn tính ở trẻ em

Trên thực tế, các triệu chứng bệnh viêm tai giữa mạn tính ở trẻ em thường khá mờ nhạt và không rõ ràng như người lớn. Nguyên nhân là do trẻ còn nhỏ nên chưa thể mô tả kỹ về tình trạng sức khỏe của bản thân. Vì vậy, bố mẹ cần hết sức chú ý quan sát trẻ trong giai đoạn này để kịp thời xử lý các triệu chứng:

• Trẻ sốt cao kéo dài hơn 39 độ C kèm theo một số triệu chứng về rối loạn tiêu hóa như đi ngoài nhiều lần, phân lỏng, đau bụng…
• Luôn tỏ ra khó chịu, bứt rứt và cứ khi cho trẻ nằm xuống là trẻ lại khóc. Nguyên nhân là do khi nằm sẽ làm tăng áp lực bên trong tai khiến trẻ bị đau. 
• Trẻ bị ù tai, chóng mặt
• Hay dùng tay cào vào tai hoặc cọ tai vào người bố mẹ.
• Quấy khóc, khó ngủ và bỏ ăn
• Trẻ bị mất thăng bằng và thường xuyên nghiêng đầu sang một bên
• Không có dấu hiệu phản ứng lại với những nguồn âm thanh đột ngột. 
• Xuất hiện dịch mủ chảy từ bên trong tai ra ngoài. Đây là dấu hiệu khá nguy hiểm báo động màng nhĩ của trẻ đã bị thủng do áp lực cao.
• Dịch mủ có mùi hôi thối và màu sắc bất thường, đôi khi có lẫn máu.
• Thường xuyên thấy các mảng dịch hoặc mủ đã khô đóng vảy xung quanh tai của trẻ. 

Biến chứng của bệnh viêm tai giữa mạn tính ở trẻ em

Bất kỳ bệnh lý nào cũng tiềm ẩn mối đe dọa nguy hiểm đến sức khỏe của trẻ em. Trong đó, bệnh viêm tai giữa mạn tính lại càng nguy hiểm gấp nhiều lần, có nguy cơ hình thành nhiều biến chứng, thậm chí nguy hại đến tính mạng của trẻ. Trường hợp trẻ bị viêm tai giữa mạn tính không được chăm sóc đúng cách và điều trị kịp thời, có thể gây ra một số biến chứng sau:

• Biến chứng ở thành viêm tai giữa mạn tính như thủng màng nhĩ, ứ dịch hoặc chảy nhiều dịch nhầy bên trong tai kéo dài làm suy giảm thính lực, khả năng nghe và phản ứng lại với âm thanh. Đây là hệ quả rất đáng lo ngại vì nó có thể làm ảnh hưởng đến sự phát triển về ngôn ngữ, chất lượng cuộc sống hằng ngày cũng như nhiều vấn đề khác trong học tập, vui chơi…
• Ngoài ra, một số biến chứng nguy hiểm khác viêm tai giữa mạn tính ở trẻ em như viêm xương chũm cấp, xương chầm, xương đá, viêm màng não, áp xe não, viêm màng não, liệt mặt, tường thượng nhĩ, điếc vĩnh viễn…

Biện pháp chẩn đoán bệnh viêm tai giữa mạn tính ở trẻ em

Ngoài việc nhận biết và chẩn đoán bệnh viêm tai giữa mạn tính ở trẻ em thông qua những dấu hiệu lâm sàng như vừa kể trên thì để phán đoán chính xác bệnh, bác sĩ sẽ dựa vào nhiều biện pháp khác nữa gồm:

Cận lâm sàng:

• Chụp X – quang: Đây là biện pháp được sử dụng phổ biến để chẩn đoán bệnh viêm tai giữa mạn tính ở trẻ em. Dựa vào kết quả thu được, bác sĩ sẽ nắm được tình trạng của tai, đánh giá chức năng các bộ phận bên trong và đưa ra phán đoán chính xác bệnh trạng hiện tại. 
• Nội soi: Bác sĩ sẽ sử dụng thiết bị nội soi dài 2.7mm chuyên dùng cho trẻ em và đưa nhẹ nhàng vào trong tai trẻ. Kết quả thu được là những hình ảnh chân thực, sắc nét về hình dạng, chức năng của các cơ quan bên trong. 
• Ngoài ra, CT scan và thính lực đồ cũng là các phương pháp chẩn đoán mang lại hiệu quả cao, hỗ trợ tối đa cho bác sĩ chẩn đoán chính xác bệnh.

Chẩn đoán phân biệt:

• Viêm tai cấp tính
• Viêm tai do lao
• Nhiễm trùng xương chũm

Phương pháp điều trị viêm tai giữa mạn tính ở trẻ em

Theo các chuyên gia, thông thường bệnh viêm tai giữa thông thường ở trẻ em có thể tự khỏi sau khoảng 24 – 48 tiếng chăm sóc kỹ lưỡng. Tuy nhiên, với bệnh viêm tai giữa mạn tính thì không như vậy, các triệu chứng thường trầm trọng và nguy hiểm hơn. Vì vậy, tốt nhất nên nhanh chóng đưa trẻ đến bệnh viện để được chẩn đoán và điều trị tốt hơn việc chăm sóc tại nhà.

Lúc này, tùy thuộc vào tình trạng, mức độ nặng hay nhẹ của viêm tai giữa mạn tính ở trẻ em chủ yếu là kết hợp chăm sóc tại chỗ hoặc phẫu thuật nếu cần. Cụ thể quá trình điều trị viêm tai giữa mạn tính ở trẻ em phổ biến như sau:

• Sau khi trẻ đã được thăm khám và thực hiện đầy đủ các bước chẩn đoán lâm sàng để kết luận tình trạng bệnh thì ngay sau đó, bác sĩ sẽ thực hiện rửa tai cho trẻ bằng nước oxy già pha loãng cùng nước vô trùng theo tỷ lệ 1:3.
• Tiếp theo, dùng dung dịch Corticosteroid kết hợp kháng sinh dạng thuốc nhỏ tai để nhỏ vào tai trẻ.
• Kết hợp sử dụng kháng sinh toàn thân để kiểm soát các triệu chứng bệnh. 

Đây là những bước cơ bản để chăm sóc tại chỗ, cải thiện triệu chứng và giúp trẻ bớt đau đớn, khó chịu. Sau đó, tùy theo sự tiến triển của bệnh theo hướng nào mà bác sĩ sẽ cân nhắc biện pháp điều trị bệnh dứt điểm. Với những trẻ bị bệnh viêm tai giữa mạn tính do các bệnh nhiễm trùng như viêm xoang, viêm VA, viêm amidam, quá phát cuốn mũi, vẹo vách ngăn… sẽ được điều trị giải quyết bệnh tận gốc, tránh gây tái phát viêm tai giữa. 

Đối với những trường hợp trẻ đáp ứng thuốc thì có thể cho xuất viện sớm, ngược lại nếu bệnh nặng thì sẽ được chỉ định thực hiện phẫu thuật tai – xương chũm để loại bỏ tận gốc nguyên nhân gây bệnh, phòng ngừa biến chứng và kết hợp chỉnh hình tai giữa (chuỗi xương con, màng nhĩ) để phục hồi chức năng thính giác. 

Cách phòng ngừa bệnh viêm tai giữa mạn tính ở trẻ em

Theo các chuyên gia, nguyên tắc phòng ngừa bệnh viêm tai giữa mạn tính ở trẻ em duy nhất chính là chăm sóc và điều trị viêm tai giữa cấp tính dứt điểm. Ngoài ra, cần lưu ý chủ động thực hiện các biện pháp chăm sóc hằng ngày và chế độ dinh dưỡng khoa học:

• Đối với trẻ sơ sinh nên cho trẻ bú hoàn toàn bằng sữa mẹ trong ít nhất 6 tháng đầu đời. Vì sữa mẹ vừa là nguồn dinh dưỡng tốt vừa chứa các hoạt chất kháng thể tự nhiên giúp tăng cường hệ miễn dịch, bảo vệ trẻ khỏi sự tấn công của vi khuẩn, virus, nấm gây bệnh, trong đó có các bệnh về tai. 
• Tư thế cho trẻ bú mẹ tốt nhất là giữ trẻ ở tư thế thẳng đứng. Không nên cho trẻ bú khi đang nằm vì dễ gây sặc, sữa lên tai và gây nhiễm trùng. 
• Nếu trẻ bú sữa công thức thì nên cho trẻ bú ở tư thế ngồi và vỗ ợ hơi cho trẻ sau khi bú xong.
• Nếu trẻ đang trong độ tuổi ăn dặm thì nên cho ngồi ăn, tránh ôm trẻ vào lòng hay cho trẻ nằm khi ăn. 
• Hạn chế tối đa việc cho trẻ sử dụng núm ti giả.
• Chủ động bảo vệ khỏi các bệnh mùa đông như cảm lạnh, cảm cúm… bằng cách giữ ấm từ đầu đến chân, hạn chế ra ngoài và đến những nơi đông người. 
• Giữ trẻ tránh xa những tác nhân có nguy cơ gây bệnh, đặc biệt là khói thuốc là. Hãy đảm bảo rằng trong gia đình bạn không có ai hút thuốc lá. 
• Tiêm phòng đầy đủ cho trẻ theo quy định của Bộ Y tế, trong từng độ tuổi khác nhau trẻ sẽ phải tiêm những mũi khác nhau, trong đó có vắc – xin ngừa bệnh cúm. Đây là loại vắc- xin quan trọng giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh ở trẻ. 

Bệnh viêm tai giữa mạn tính ở trẻ em có thể chữa khỏi hoàn toàn và không để lại bất kỳ biến chứng nào nếu được phát hiện sớm, điều trị kịp thời. Vì vậy, lời khuyên dành cho các bậc phụ huynh đó là nên theo dõi, quan sát trẻ thật kỹ, đặc biệt là khi trẻ bị bệnh để cho trẻ thăm khám, điều trị tại bệnh viện càng sớm càng tốt. 

Có thể bạn quan tâm

• Viêm tai giữa mạn tính có cholesteatoma và cách điều trị
• Nghe kém ở trẻ em: Nguyên nhân, dấu hiệu và khắc phục