Triệu chứng sau mổ xoang và biến chứng có thể gặp

Mổ viêm xoang là phương pháp điều trị viêm xoang hiệu quả nhất hiện nay. Khác với điều trị nội khoa, can thiệp ngoại khoa có thể dứt điểm được tình trạng viêm mũi xoang, nhưng phương pháp này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro sau quá trình phẫu thuật. Do đó người bệnh nên chủ động kiểm tra nếu xuất hiện các triệu chứng sau mổ xoang cảnh báo sớm nguy cơ biến chứng hậu phẫu.

Triệu chứng sau mổ xoang: Bình thường – Bất thường

Các vấn đề ở mũi xoang như viêm xoang, viêm mũi dị ứng,… thường được điều trị bằng phương pháp nội khoa (thuốc uống, thuốc xịt) và ngoại khoa (phẫu thuật). Trong đó hình thức phẫu thuật mũi xoang thường được lựa chọn sau khi những phương pháp điều trị khác không đáp ứng hiệu quả điều trị tốt. Phẫu thuật mũi xoang nội soi, hay còn gọi là mổ xoang nội soi chỉ định cho những trường hợp viêm xoang mạn tính, polyp mũi, u hốc mũi, phẫu thuật vách ngăn mũi…

Với phương pháp nội soi xoang mũi, bệnh nhân sẽ được điều trị thông qua thao tác sử dụng ống soi và dụng cụ phẫu thuật. Ưu điểm của phương pháp này được đánh giá cao bởi tính an toàn, ít gây biến chứng, chảy máu, bệnh nhân cũng không bị rạch da từ bên ngoài như phương pháp mổ hở truyền thống. Tuy nhiên do những can thiệp nạo viêm trong xoang mà sau khi mổ xoang người bệnh sẽ bị chảy máu mũi trong một vài ngày.

Những triệu chứng sau mổ xoang thường gặp như đau hốc mũi, đau đầu, chảy máu mũi, khó chịu, mệt mỏi, nghẹt mũi đều là những biểu hiện bình thường. Ngược lại, khi những triệu chứng này tiến triển đến mức nghiêm trọng hơn, người bệnh không nên chủ quan trước nguy cơ nhiễm trùng hay biến chứng.

Triệu chứng bình thường sau mổ xoang

• Chảy máu: Tình trạng chảy máu xảy ra tương tự như khi bạn chảy máu cam thông thường. Đây là máu tươi chảy ra từ niêm mạc ở xoang mũi, thường xảy ra trong 3-5 ngày đầu sau khi mổ. Khi lớp niêm mạc xoang hồi phục thì tình trạng chảy máu cũng dần cải thiện và biến mất.
• Sau mổ xoang bị đau đầu: Người bệnh có thể bị đau mũi và các vùng lân cận trên khuôn mặt sau khi mổ xoang. Cơn đau tương tự như các đợt viêm mũi xoang cấp, thường không tiến triển đến mức đau đớn nghiêm trọng. 
• Mệt mỏi: Do tác dụng của các loại thuốc gây mê, gây tê và ảnh hưởng từ cơn đau sau khi mổ nên người bệnh sẽ rất mệt mỏi trong tuần đầu tiên. Ngoài ra điều này cũng xảy ra khi hệ miễn dịch của bệnh nhân đang suy yếu từ các tác dụng của thuốc.
• Nghẹt mũi, khó thở: Do mới vừa mổ xong, máu đóng cục và tắc nghẽn trong xoang gây ra tình trạng nghẹt mũi và gây khó khăn cho hô hấp. Triệu chứng này sẽ diễn ra trong 2 – 3 tuần sau đó.
• Phù nề ở mặt: Sau mổ, không tránh khỏi tình trạng sưng lớp niêm mạc dẫn đến phù nề một phần khuôn mặt. Đây là triệu chứng bình thường và giảm dần sau 2 – 3 tuần điều trị. 
• Thay đổi giọng nói: Do xoang có nhiệm vụ làm ấm khí và tạo nên giọng nói đặc trưng của mỗi người. Khi thay đổi cấu trúc xoang, sự cộng hưởng âm thanh tại các xoang bị đứt gãy và khiến giọng nói bạn thay đổi.

Triệu chứng sau mổ xoang bất thường

• Tình trạng máu chảy nhỏ giọt, sau khi chườm đá và nâng cao đầu vẫn không có cải thiện.
• Có dấu hiệu sốt nhiễm trùng, tình trạng sốt cao hơn 38.5°C, cơn sốt kéo dài nhiều ngày sau mổ.
• Tại vùng phẫu thuật và một phần khuôn mặt bị đau nhức nghiêm trọng, thuốc giảm đau không có tác dụng.
• Người bệnh bị mờ mắt, thị lực giảm, mí mắt trên hoặc dưới có thể bị sưng, cơn đau biểu hiện rõ ở hốc mắt.
• Mũi liên tục tiết ra dịch trong nhỏ giọt như nước, không có độ nhầy, đây là dấu hiệu rò rỉ dịch não tủy sau phẫu thuật
• Cơn nhức đầu diễn ra âm ỉ, kèm theo cảm giác đau cứng cổ, sốt cao,… những biểu hiện ban đầu của bệnh viêm màng não.

Cảnh giác với những biến chứng sau mổ viêm xoang

Mổ viêm xoang là thủ thuật đơn giản, đặc biệt là đối với phương pháp nội soi hầu như rất ít xảy ra biến chứng. Tuy nhiên không vì vậy mà người bệnh có thể xem nhẹ nguy cơ này. Nếu nhận thấy những dấu hiệu bất thường kể trên, người bệnh tuyệt đối không được chủ quan, một số biến chứng không xử lý nhanh chóng có thể gây nguy hiểm cho tính mạng. 

Các biến chứng sau mổ viêm xoang có thể xảy ra từ mức nhẹ đến nghiêm trọng. Do sai sót trong khâu phẫu thuật hoặc những tác nhân khác tác động mà những biến chứng có thể xảy ra gồm có:

• Biến chứng dính cuốn mũi: Dính cuống mũi thường xảy ra do cấu trúc niêm mạc xoang mũi phát triển chồng lên các niêm mạc ở cuống mũi. Tình trạng này không nguy hiểm nhưng cần được xử lý tách lớp niêm mạc sớm để tránh làm tắc phức hợp lỗ ngách. Người bệnh có thể gặp phải một số khó khăn khi hô hấp và vùng mũi cũng nhạy cảm hơn trước ảnh hưởng từ môi trường (nhiệt độ, độ ẩm, bụi bẩn…).
• Gây bít tắc lỗ thông xoang hàm: Trong quá trình mổ viêm xoang, đặc biệt là viêm xoang hàm có thể xảy ra các tổn thương ở niêm mạc xoang hàm. Tình trạng tổn thương có thể nhẹ nhưng đủ để lượng dịch xoang bị ứ tắc ở lỗ thông xoang hàm. Điều này có thể gây sưng viêm nếu như không được hút dịch sớm.
• Tổn thương ống lệ hoặc túi lệ: Phẫu thuật mũi xoang không kỹ lưỡng có thể gây tổn thương ống lệ hoặc túi lệ. Đây là những biến chứng có thể nhận biết rõ sau thời gian phẫu thuật 2 – 3 ngày. Tình trạng này khiến người bệnh chảy nước mắt không kiểm soát, đồng thời một phần nước ở tuyến lệ cũng tràn xuống mũi, biến chứng này cũng không nguy hiểm và xử lý đơn giản.  
• Phù nề hoặc tràn khí dưới da: Biến chứng sau mổ viêm xoang mũi khá phổ biến là tình trạng phù nề dưới da. Hiện tượng này xảy ra khi vùng dưới da bị tụ dịch bất thường. Nếu như vùng dưới da không tụ dịch mà tụ khí, hiện tượng được lại là tràn khí dưới da. Người bệnh có thể cảm nhận triệu chứng khi sờ vào mặt, đè nhẹ vào vùng phù nề cảm thấy tình trạng lép bép như túi xốp bong bóng.
• Thị giác giảm: Cần thận trọng nếu sau khi phẫu thuật xoang mũi mà người bệnh có dấu hiệu song thị kéo dài. Nếu như các dây thần kinh thị giác và mạch máu bị chèn ép trong ổ mắt sẽ gây ra các rối loạn ở thị giác tạm thời. Mức độ tổn thương dây thần kinh càng nghiêm trọng, càng kéo dài thì người bệnh có nguy cơ mù vĩnh viễn.

• Chảy máu ở mắt: Biến chứng ảnh hưởng đến thị giác có tỷ lệ xảy ra tương đối cao sau khi phẫu thuật viêm xoang. Do trong quá trình phẫu thuật nội soi, bác sĩ sẽ tạo ra các lỗ thủng xương giấy để thao tác. Sau khi mổ nếu như xảy ra nhiễm trùng thì vi khuẩn có thể xâm nhập đến ổ mắt thông qua các lỗ này và gây viêm, tụ máu.
• Rò dịch não tủy: Biến chứng này là một trong những triệu chứng sau mổ xoang nguy hiểm. Có thể nhận biết qua lượng dịch lỏng như nước, màu hơi đục chảy thành dòng qua mũi. Đây là chất dịch não tủy bị rò rỉ sau tổn thương ở xoang, nếu không kịp thời can thiệp thì tình trạng rò dịch não tủy sẽ dẫn đến viêm màng não và nhiều vấn đề ảnh hưởng đến thần kinh khác.
• Biến chứng ở hang xoang: Biến chứng này thường xảy ra ở những bệnh nhân mổ xoang hang, khi động mạch cảnh trong trong xoang hang tổn thương. Tùy theo mức độ tổn thương mạch máu mà tình trạng nhiễm trùng hoặc thâm nhiễm xảy ra. Biến chứng này có thể ảnh hưởng đến vùng sọ ngoài kế cận. Một số bệnh nhân có dấu hiệu liệt cơ mắt khi nhiễm trùng lan đến dây thần kinh thị giác, vì thế biến chứng này được đánh giá vô cùng nguy hiểm với người bệnh.
• Thoát vị ở ổ mắt: Tình trạng thoát vị xảy ra khi các mô mỡ quanh hốc mắt bị tụt, biến chứng này không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn ảnh hưởng đến thị giác. Ban đầu nhận biết dấu hiệu thoát vị thông qua các biểu hiện đau nhức và tụ máu ở hốc mắt, ổ mắt. Biến chứng này không được xử lý kịp thời có thể gây mù vĩnh viễn.
• Viêm màng não: Đây là biến chứng nguy hiểm nhất, ngoài ra những biến chứng khác xảy ra ở não như tổn thương thần kinh ở hố khứu giác, tụ máu thùy trán, tràn khí trong não, áp – xe não, viêm màng não do rò dịch não tủy… đều bắt đầu từ nhiễm trùng và dần hình thành những tổn thương dây thần kinh não. Bệnh nhân ban đầu chỉ bị đau nhức sọ mặt, sau đó là những dấu hiệu ảnh hưởng đến thị lực, sốt cao, buồn nôn,…những biến chứng ở não có thể gây liệt, hoặc tử vong khi can thiệp chậm trễ.

Chăm sóc đúng cách sau mổ xoang mũi

Để đề phòng biến chứng xảy ra sau mổ xoang mũi, ngoài việc tuân thủ các hướng dẫn sử dụng thuốc của bác sĩ thì bệnh nhân cũng cần trang bị các kiến chứng chăm sóc đúng cách. Bằng cách này sẽ hạn chế được nguy cơ nhiễm trùng xoang mũi sau mổ, bạn có thể tham khảo các nguyên tắc chăm sóc tại nhà sau đây:

Xử lý khi bị chảy máu sau mổ xoang mũi

• Để cần máu, bạn dùng ngón cái và ngón trỏ bóp chặt hai bên cánh mũi và thở bằng miệng. Để máu chảy từ một bên mũi trong vòng 10 – 15 phút. Khi thao tác bạn nên nghiêng người về phía trước, nếu máu tràn xuống miệng chỉ nên nhổ chứ không nên khạc mạnh. 
• Đặt một túi nước đá chườm lên mũi để các mạch máu mũi co lại và làm đông máu nhanh hơn, giúp giảm chảy máu. Kết hợp sử dụng thuốc xịt mũi được bác sĩ kê đơn (thường là nhóm thuốc xịt giúp co mạch như Phenylephrine 0.5% hoặc Oxymetazoline 0.05%).
• Khi tình trạng chảy máu xảy ra, bạn không nên dùng bông gòn bịt mũi vì có thể gây đông máu thành cục bên trong, điều này sẽ gây khó thở và khó loại bỏ được lượng máu khô này ra ngoài. 
• Trong trường hợp lượng máu chảy ra quá nhiều, bạn có thể bị hoa mắt và chóng mặt trong thời gian ngắn, sau đó nên uống nhiều nước để tăng cường tạo máu bù đắp thiếu hụt.
• Trong một số ít trường hợp lượng máu bị thiếu hụt nhiều Hct < 25% thì cần truyền máu ngay.

Chăm sóc và theo dõi sau mổ

• Người bệnh được chỉ định sử dụng các loại thuốc kháng sinh, thuốc kháng viêm, histamin sau khi mổ 5 – 7 ngày. Cần sử dụng thuốc theo đúng liều dùng và thời gian quy định, nhóm thuốc giúp người bệnh phòng tránh được các triệu chứng sau mổ xoang mũi do nhiễm trùng gây ra.
• Trong thời gian tái khám sau đó, bệnh nhân sẽ được nội soi kiểm tra xoang mũi để đánh giá kết quả phẫu thuật, đồng thời nếu máu đông tụ nhiều trong xoang, bác sĩ cũng sẽ tiến hành hút máu đông sạch sẽ;
• Sử dụng nước muối sinh lý để rửa mũi 2 lần/ngày, đồng thời người bệnh cũng phải giữ ấm mũi để tránh tình trạng khô mũi làm bong tróc niêm mạc. 
• Không nên khạc nhổ hay xì mũi mạnh trong thời gian sau phẫu thuật, bệnh nhân cũng nên tránh tiếp xúc với môi trường ô nhiễm và khói thuốc trong thời gian này.
• Trong tuần đầu sau mổ, người bệnh nên dành thời gian nghỉ ngơi và hạn chế những vận động thể chất không cần thiết, có thể đi bộ để kích thích lưu thông máu.
• Người bệnh nên uống nhiều nước, tránh để cơ thể thiếu nước, vùng mũi xoang sẽ bị khô và lâu hồi phục hơn. 
• Trong thời gian sau phẫu thuật 2 tuần, bệnh nhân cần theo dõi mức độ cơn đau, tình trạng chảy máu, nhiệt độ cơ thể và huyết áp để đảm bảo không có bất thường nào xảy ra.
• Người bệnh nên tuân thủ lịch tái khám định kỳ trong tuần và trong tháng. Sau khi mổ bệnh nhân thường xuyên phải tái khám trong vòng 1 năm sau phẫu thuật để phòng tránh những biến chứng kịp thời.

Chế độ dinh dưỡng sau mổ

Những thực phẩm nên ăn

• Thực phẩm giàu vitamin C: Các loại hoa quả và rau xanh có lượng vitamin C cao giúp phòng tránh viêm – nhiễm trùng hiệu quả. Người bệnh khi đã được phép ăn uống bình thường nên bổ sung các loại trái cây như cam, quýt, cà chua, dâu tây, cần tây, các loại rau có màu xanh sẫm,… 
• Thực phẩm giàu Omega-3: Cung cấp omega-3 giúp cơ thể tăng cường đề kháng chống viêm. Ngoài ra omega-3 cũng giúp cải thiện tình trạng sưng đau vết mổ giúp người bệnh phục hồi thể trạng nhanh hơn sau khi mổ. Trong đó các loại thực phẩm giàu omega-3 nhất gồm có: quả bơ, cá hồi, cá nục,… 
• Ngũ cốc dinh dưỡng: Nhóm các loại ngũ cốc bổ sung dinh dưỡng đa dạng và đồng thời giúp người bệnh tăng cường năng lượng để phục hồi tốt sau mổ. Các loại ngũ cốc người bệnh nên dùng gồm có: yến mạch, hạt óc chó, hạt điều,… Bạn không nên dùng các loại sữa hạt để tránh tăng tiết dịch nhầy trong thời gian này.

Những thực phẩm nên kiêng

Các loại thực phẩm cần kiêng bao gồm nhóm thực phẩm dễ gây dị ứng, ngứa hoặc khả năng hình thành sẹo. Trong đó người bệnh nên hạn chế dùng các món ăn sau đây khi mới mổ:

• Thịt đỏ: Các loại thịt đỏ bao gồm thịt bò, thịt bê, thịt dê, cừu có thành phần polycyclic aromatic hydrocarbons – hoạt chất này khi được xử lý ở nhiệt độ cao sẽ tạo thành liên kết kích thích mô. Vì thế hầu hết những bệnh nhân sau phẫu thuật nội soi hay mổ mở đều được khuyến cáo không ăn nhiều thịt đỏ để tránh vùng vết mổ sưng to hơn.
• Thực phẩm cay nóng: Các nhóm thực phẩm cay nóng, có vị nồng không tốt cho bệnh nhân vừa mổ viêm xoang. Do những thực phẩm này có thể khiến vùng vết mổ bị kích thích, niêm mạc giãn khiến bệnh nhân dễ bị hắt hơi, sổ mũi hơn.
• Thức uống có cồn: Bia rượu và các loại thức uống có thành phần cafein cao đều khiến đường hô hấp của người bệnh bị nóng và sưng. Ngoài ra các loại thức uống này cũng làm tăng nguy cơ trào ngược axit lên thực quản và gây ảnh hưởng đến các xoang mới phẫu thuật.
• Các thực phẩm từ sữa: Mặc dù sữa là thực phẩm bổ dưỡng nhưng đối với bệnh nhân viêm xoang và sau mổ xoang nên hạn chế nhóm thực phẩm này. Sữa có thành phần chất béo không tan, chúng có thể kết tủa ở thực quản và làm tăng lượng dịch nhầy trong mũi, từ đó khiến người bệnh sau mổ mất nhiều thời gian điều trị hơn.
• Các món ăn lạnh: Người bệnh vừa mới phẫu thuật viêm xoang không nên ăn nhiều thực phẩm lạnh như kem, nước lạnh, đá lạnh… Các thực phẩm này sẽ dễ gây viêm sưng niêm mạc mũi và kéo dài thời gian hồi phục lâu hơn.
• Thực phẩm gây dị ứng: Những loại thực phẩm dễ gây dị ứng sau mổ như hải sản, thịt bò,… cần hạn chế tuyệt đối. Một số bệnh nhân có cơ địa dị ứng sẽ gặp phải các triệu chứng khó chịu ảnh hưởng đến quá trình hồi phục sau khi mổ xoang. 

Trên đây là tổng hợp những kiến thức về các triệu chứng sau mổ xoang và biến chứng có thể gặp. Để đề phòng các biến chứng này xảy ra, người bệnh cần phải tuân thủ nghiêm chỉnh hướng dẫn của bác sĩ trong thời gian hậu phẫu. Kết hợp xây dựng thực đơn dinh dưỡng đa dạng, nghỉ ngơi khoa học và chăm sóc đúng cách để  giảm nguy cơ tái phát bệnh và biến chứng xảy ra.

Có thể bạn quan tâm: Cách chăm sóc sau mổ viêm xoang ; Hướng dẫn A-Z