Mất ngủ mãn tính là gì? Cách khắc phục và điều trị

Mất ngủ mãn tính là tình trạng khiến người bệnh khó ngủ, rối loạn giấc ngủ nhiều hơn ba lần mỗi tuần. Tình trạng này cần được điều trị và cải thiện để tránh gây ảnh hưởng đến sức khỏe và tâm lý của người bệnh.

Mất ngủ mãn tính là gì?

Mất ngủ là một dạng rối loạn giấc ngủ phổ biến, trong đó người bệnh có thể bị khó ngủ, không thể ngủ sâu hoặc gặp cả hai vấn đề trên. Trên thực tế, do tính chất công việc và cuộc sống hiện tại có khoảng 2/3 người trưởng thành ngủ không đủ giấc (ít nhất là 7 giờ mỗi đêm).

Khó ngủ định kỳ hay còn được gọi là mất ngủ cấp tính, là một tình trạng tương đối phổ biến. Mất ngủ cấp tính thường kéo dài trong vài ngày liên tục hoặc một vài tuần được cho là do căng thẳng, stress hoặc thay đổi môi trường sống gây ra. Mất ngủ cấp tính thường có xu hướng tự cải thiện sau một khoảng thời gian.

Mất ngủ hoặc khó ngủ quá 3 đêm một tuần và thường xuyên xảy ra được gọi là mất ngủ mãn tính hoặc mất ngủ kinh niên. Mất ngủ mãn tính được xem là một tình trạng bệnh lý và cần được điều trị để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe và tinh thần của người bệnh.

Các loại mất ngủ mãn tính

Về cơ bản có hai loại mất ngủ mãn tính là:

• Mất ngủ mãn tính tiên phát: Đây là tình trạng mất ngủ không phải do bệnh lý, điều kiện y tế hoặc thuốc gây ra. Tình trạng này thường được cho là có liên quan đến sự thay đổi một số hóa chất có trong não, do nhiều nguyên nhân khác nhau. Hiện tại các nhà khoa học giấc ngủ vẫn đang nghiên cứu và nguyên nhân cụ thể dẫn đến mất ngủ mãn tính tiên phát.
• Mất ngủ mãn tính thứ phát: Thường có liên quan đến các bệnh lý, tác dụng phụ của thuốc hoặc các liệu pháp điều trị y tế. Ngoài ra, căng thẳng cảm xúc, chấn thương, lối sống không phù hợp cũng có thể dẫn đến mất ngủ thứ phát.

Dấu hiệu nhận biết mất ngủ mãn tính

Mất ngủ mãn tính có thể gây ra các triệu chứng vào ban đêm và cả ban ngày. Một số triệu chứng có thể ảnh gây ảnh hưởng trực tiếp đến công việc và cuộc sống hàng ngày của người bệnh.

Một số dấu hiệu nhận biết phổ biến bao gồm:

• Khó ngủ hoặc không thể ngủ sâu
• Thường xuyên thức giấc giữa đêm
• Thức dậy quá sớm, kể cả khi chỉ vừa ngủ được một vài giờ
• Buồn ngủ vào ban ngày hoặc mất sự tỉnh táo
• Sau một đêm nghỉ ngơi vẫn cảm thấy mệt mỏi như chưa từng được ngủ
• Dễ thay đổi tâm trạng, chẳng hạn như dễ nổi giận, cáu gắt, chán nản, buồn bã
• Gặp vấn đề trong việc tập trung hoặc suy giảm trí nhớ
• Thường hay lơ đãng, mắc sai lầm hoặc gây ra những tai nạn nhỏ, như đánh rơi cốc

Nguyên nhân gây mất ngủ mãn tính

Trên thực tế, có nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến mất ngủ mãn tính. Tuy nhiên, nguyên nhân chính thường có liên quan đến bệnh lý tiềm ẩn, lối sống và một số kích thích cụ thể như:

1. Nguyên nhân là bệnh lý

Một số bệnh lý và điều kiện y tế có thể là nguyên nhân của mất ngủ mãn tính như:

• Hen suyễn
• Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính
• Chứng ngưng thở khi ngủ
• Suy tim sung huyết
• Bệnh tiểu đường
• Trào ngược dạ dày thực quản
• Bệnh cường giáp
• Đau cơ xơ hóa
• Căng thẳng, trầm cảm, stress, rối loạn lưỡng cực
• Bệnh Alzheimer
• Bệnh Parkinson
• Hội chứng chân không yên (Restless Leg Syndrome)
• Tiểu mất tự chủ
• Phụ nữ tiền mãn kinh hoặc mãn kinh

2. Thuốc và chất kích thích

Trong một số trường hợp, các loại thuốc điều trị bệnh và chất kích thích có thể là nguyên nhân gây mất ngủ mãn tính. Các nguyên nhân cụ thể bao gồm:

• Rượu, bia, caffeine và các chất kích thích nói chung
• Thuốc cảm lạnh và thuốc chống dị ứng có chứa Pseudoephedrine
• Thuốc chống trầm cảm
• Thuốc chen Beta
• Thuốc hóa trị hoặc điều trị ung thư nói chung
• Thuốc lợi tiểu
• Thuốc nhuận tràng kích thích
• Thuốc lá và nicotin
• Các loại thuốc, hóa chất bất hợp pháp như ma túy, cocaine và các chất kích thích khác

3. Lối sống không lành mạnh

Phong cách sống có thể dẫn đến mất ngủ mãn tính bao gồm:

• Làm việc theo ca
• Thường xuyên di chuyển qua nhiều múi giờ dẫn đến lệch múi giờ
• Không hoạt động thể chất hoặc vận động cơ thể
• Ngủ trưa quá nhiều
• Rối loạn giờ sinh học, thường xuất hiện ở những người ngủ và thức dậy vào những giờ không cố định
• Môi trường ngủ kém

Biện pháp điều trị mất ngủ mãn tính

Mất ngủ mãn tính đôi khi có thể điều trị tại nhà nhưng đôi khi người bệnh cần điều trị chuyên sâu để cải thiện các triệu chứng. Việc điều trị thường phụ thuộc và nguyên nhân gây mất ngủ và các tình trạng hiện có.

Tùy thuộc vào tình trạng và nhu cầu của bệnh nhân, bác sĩ có thể chỉ định các biện pháp điều trị như:

1. Chữa mất ngủ mãn tính tại nhà

Có một số cách điều trị hoặc ngăn ngừa mất ngủ mãn tính tại nhà như sau:

• Tránh sử dụng caffeine, đặc biệt là sau 2 giờ chiều.
• Không uống rượu hoặc hút thuốc lá trước khi đi ngủ.
• Thường xuyên hoạt động thể chất, vận động cơ thể.
• Không ngủ trưa hoặc không ngủ trưa quá nhiều.
• Ăn bữa tối sớm và không ăn quá no. Trước khi đi ngủ 2 giờ, không nên ăn, đặc biệt là món ăn gây áp lực lên hệ thống tiêu hóa.
• Đi ngủ và thức dậy vào cùng một giờ nhất định mỗi ngày, kể cả ngày cuối tuần và ngày lễ.
• Không sử dụng máy tính, điện thoại, Tivi hoặc các thiết bị công nghệ khác trước khi đi ngủ.
• Nghe nhạc nhẹ hoặc thư giãn đầu óc lẫn cơ thể khoảng 1 giờ trước khi đi ngủ.
• Giữ cho phòng ngủ tối hoặc sử dụng bịt mắt khi đi ngủ.
• Giữ cho phòng ngủ yên tĩnh và có nhiệt độ thoải mái.
• Giường ngủ có độ cứng vừa phải.

2. Trị liệu hành vi nhận thức

Nếu các biện pháp khắc phục tại nhà không mang lại hiệu quả điều trị, người bệnh có thể trao đổi với bác sĩ về các biện pháp điều trị chuyên sâu. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra, điều trị hành vi nhận thức mang hiệu quả tương đối cao hoặc có hiệu quả tốt hơn khi sử dụng thuốc điều trị mất ngủ. Trị liệu hành vi nhận thức là việc xây dựng thói quen ngủ và hỗ trợ hành vi khi ngủ. Ngoài ra, các biện pháp trị liệu hành vi cũng giúp người bệnh thay đổi niềm tin và các hành vi có thể cản trở giấc ngủ lành mạnh.

Một số biện pháp trị liệu hành vi nhận thức bao gồm:

• Kỹ thuật đánh giá nhận thức:

Biện pháp này yêu cầu người bệnh ghi lại nhật ký để viết ra những lo lắng trước khi đi ngủ. Điều này có thể giúp người bệnh chủ động trong việc giải quyết những lo lắng và sẽ không để những lo lắng này làm phiền khi lên giường.

• Kiểm soát kích thích:

Biện pháp này đòi hỏi người bệnh cần thay đổi những hành vi gây ảnh hưởng đến giấc ngủ. Ví dụ như, người bệnh không nên sử dụng giường ngủ để làm việc, đọc sách hoặc xem Tivi. Giường ngủ chỉ để quan hệ tình dục và ngủ.

Nếu nằm yên trên giường trong một khoảng thời gian mà không thể ngủ được, hãy ra khỏi giường trong một vài phút. Bạn có thể đến một góc khác trong nhà như phòng khách để ngồi yên tĩnh sau đó quay trở lại giường để ngủ.

• Liệu pháp hạn chế giấc ngủ:

Đây là liệu pháp yêu cầu người bệnh giới hạn thời gian đi ngủ, bao gồm cả việc tránh ngủ trưa.

Mục tiêu của liệu pháp này là để cho người bệnh cảm thấy đủ mệt mỏi vào ban đêm và có thể ngủ một cách dễ dàng.

• Kỹ thuật thư giãn:

Thực hiện các bài tập thư giãn như hít thở sâu, thiền định, yoga điều trị mất ngủ hoặc các kỹ thuật khác để giảm sự căng cơ và kiểm soát nhịp thở, nhịp tim. Điều này có thể giúp người bệnh thư giãn sâu và có thể ngủ một cách tốt hơn.

• Liệu pháp nghịch lý:

Liệu pháp này liên quan đến việc tập trung và tỉnh táo trên giường thay vì cố gắng mong muốn đi ngủ. Theo các chuyên gia về giấc ngủ, điều này có thể làm giảm lo lắng và căng thẳng về việc cần đi ngủ. Liệu pháp này được cho là có hiệu quả trong việc giúp người bệnh ngủ một cách tự nhiên.

3. Thuốc trị mất ngủ mãn tính

Hầu hết các trường hợp bác sĩ thường không khuyên người bệnh sử dụng thuốc ngủ. Sử dụng thuốc ngủ thường xuyên có thể dẫn đến các tác dụng phụ như buồn ngủ vào ban ngày, hay quên, mộng du hoặc gặp các vấn đề về thăng bằng và té ngã. Tuy nhiên, đôi khi các loại thuốc ngủ có thể được chỉ định để điều trị mất ngủ mãn tính trong một thời gian ngắn.

Một số loại thuốc ngủ theo toa có thể giúp người bệnh ngủ hoặc duy trì giấc ngủ, bao gồm:

• Zolpidem
• Eszopiclone
• Zaleplon
• Doxepin
• Suvorexant
• Ramelteon
• Temazepam

Ngoài ra, người bệnh có thể sử dụng các loại thuốc ngủ không kê toa như:

• Diphenhydramine (Benadryl)
• Doxylamine succinate (Unisom SleepTabs)
• Melatonin
• Chiết xuất hoa cúc hoặc rễ cây Valerian

Trao đổi với bác sĩ chuyên môn trước khi sử dụng thuốc ngủ không kê toa bao gồm các biện pháp tự nhiên. Ngoài ra, nếu gặp các phản ứng không mong muốn khi sử dụng thuốc theo toa, hãy thông báo cho bác sĩ điều trị.

4. Điều trị các bệnh lý liên quan

Tình trạng mất ngủ mãn tính do bệnh lý có thể được kiểm soát thông qua việc điều trị hoặc ngăn ngừa các bệnh lý liên quan. Do đó, nếu có liên quan đến các bệnh lý liên quan, như trào ngược dạ dày thực quản (GRED), người bệnh nên điều trị tình trạng này để chữa khỏi chứng mất ngủ.

Trao đổi với bác sĩ về việc thay đổi thuốc, liệu pháp điều trị hoặc thay đổi phương pháp điều trị, nếu các phương pháp này khiến bạn mất ngủ.

Mất ngủ mãn tính có thể được điều trị bằng việc kết hợp nhiều biện pháp. Người bệnh cũng có thể thay đổi một số thói quen sống để cải thiện tình trạng mất ngủ. Nếu các biện pháp điều trị không mang lại hiệu quả, hãy trao đổi với bác sĩ chuyên môn.

Tin bài nên đọc

Định tâm An thần thang có nhờn thuốc không? Nhận định từ chuyên gia và người bệnh

Phản hồi của người bệnh về hiệu quả điều trị mất ngủ bài thuốc Định tâm An thần thang

Đọc ngay

VTV2 giới thiệu bài thuốc thảo dược ĐẶC TRỊ mất ngủ tốt nhất hiện nay

Nghệ sĩ Hương Dung chia sẻ kinh nghiệm KHỎI HẲN mất ngủ kinh niên