Rối loạn sàn chậu

Rối loạn sàn chậu là tình trạng các mô cơ hỗ trợ cơ quan vùng chậu bị suy yếu hoặc tổn thương. Tình trạng này gây ra một loạt các triệu chứng như đại -  tiểu tiện không tự chủ, đau vùng chậu và các triệu chứng về sức khỏe tình dục, sinh sản tùy từng đối tượng mắc bệnh. Các chọn lưa điều trị rối loạn sàn chậu phổ biến hiện nay là vật lý trị liệu kết hợp dùng thuốc để kiểm soát triệu chứng, phục hồi chức năng cơ sàn chậu.

Rối loạn sàn chậu (Pelvic Floor Disorders) là tình trạng các cơ vùng chậu bị căng và yếu, khả năng hoạt động và phối hợp kém. Biểu hiện rõ nhất của tình trạng này là rối loạn chức năng đại - tiểu tiện. Nếu bệnh nhân là nữ giới, có thể gây ra đau rát khi quan hệ hoặc nếu là nam có thể bị rối loạn cương dương.

Tình trạng này có thể gây rắc rối trong việc giải phóng nhu động ruột, rò rỉ phân, nước tiểu, quan hệ đau rát... Nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, bị rối loạn chức năng sàn chậu kéo dài có thể dẫn đến nhiều ảnh hưởng khác, tăng nguy cơ tổn thương đại tràng hoặc nhiễm trùng.

Cơ sàn chậu là nhóm cơ hỗ trợ rất nhiều cơ quan như bàng quang, tuyến tiền liệt, tử cung, trực tràng... Nó có nhiệm vụ giữ cho mọi thứ nằm đúng vị trí bằng cách bao quanh xương chậu. Thông thường, cơ sàn chậu sẽ chỉ co và siết theo nhu cầu của cơ thể. Tuy nhiên, các cơ này có thể liên tục bị siết căng kể cả khi không có nhu cầu, dẫn đến rối loạn chức năng sàn chậu.

Có nhiều nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây rối loạn sàn chậu, bao gồm:

• Lớn tuổi, lão hóa;
• Thừa cân - béo phì;
• Chấn thương vùng xương chậu;
• Mang thai hoặc sinh con;
• Rặn mạnh khi đi vệ sinh;
• Mang thai;
• Hút thuốc lá;
• Khuân vác vật nặng;
• Một số bệnh lý mạn tính như bệnh Parkinson, chứng đa xơ cứng;
• Viêm bàng quang kẽ hoặc dùng thuốc trị bệnh lý này cũng có thể làm khởi phát các triệu chứng rối loạn sàn chậu;

Ngoài ra, một nghiên cứu cho thấy rối loạn sàn chậu còn có liên quan đến yếu tố di truyền giữa các thành viên trong gia đình.

Triệu chứng 

Người bệnh rối loạn sàn chậu có thể gặp phải các triệu chứng sau:

• Rối loạn đường tiết niệu như tiểu rắt, tiểu đau, tiểu khó;
• Rò rỉ nước tiểu, phân;
• Táo bón, khó đại tiện;
• Đau nhức vùng xương chậu;
• Xuất hiện chỗ phình ở vùng xương chậu dưới;
• Đau rát khi quan hệ tình dục;
• Đau và sa các cơ quan vùng chậu;

Chẩn đoán

Rối loạn sàn chậu có thể được chẩn đoán thông qua các biện pháp sau:

• Thăm khám sức khỏe, thu thập và đánh giá các triệu chứng lâm sàng, kết hợp khai thác tiền sử bệnh cá nhân.
• Các bài kiểm tra vận động nhằm đánh giá chức năng, sức mạnh và độ săn chắc của các cơ sàn chậu như.
• Các xét nghiệm hình ảnh như siêu âm, chụp cộng hưởng từ MRI, chụp cắt lớp vi tính CT scan vùng chậu.
• Một số xét nghiệm kiểm tra chẩn đoán rối loạn sàn chậu như:
  • Đo điện cực trên bề mặt xương chậu;
  • Đo áp lực hậu môn;
  • Xét nghiệm Proctogram đại tiện;
  • Xét nghiệm dòng chảy nước tiểu Uroflow;

Tình trạng rối loạn sàn chậu có thể ảnh hưởng đến cả nam lẫn nữ. Vì cấu trúc và chức năng vùng chậu là khác nhau, nên mỗi người bệnh sẽ có những ảnh hưởng khác nhau. Cụ thể như sau:

Rối loạn chức năng sàn chậu ở nam giới

Tỷ lệ nam giới mắc bệnh rối loạn sàn chậu ngày càng tăng cao. Tình trạng rối loạn này gây ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác nhau và gây ra các vấn đề sức khỏe sau:

• Ảnh hưởng đường tiết niệu: Được biểu hiện rõ rệt thông qua các ảnh hưởng như són tiểu, tiểu tiện không tự chủ, rò rỉ nước tiểu, các vấn đề về ruột, bàng quang...
• Rối loạn cương dương (ED): Đây là tình trạng dương vật không thể cương cứng hoặc không duy trì được sự cương cứng lâu khi quan hệ tình dục.
• Viêm tuyến tiền liệt: Một số trường hợp bị rối loạn sàn chậu nghiêm trọng có thể gây ra nhiễm trùng, khởi phát bệnh viêm tuyến tiền liệt (tuyến sinh sản của nam giới). Tác nhân nhiễm trùng có thể là vi khuẩn do lây truyền qua đường tình dục hoặc các chấn thương thần kinh.

Rối loạn chức năng sàn chậu ở nữ giới

Đối với nữ giới, ngoài ảnh hưởng đến các vấn đề về đại - tiểu tiện, tình trạng rối loạn sàn chậu còn gây cản trở sức khỏe sinh sản của phụ nữ bằng cách tác động tiêu cực đến tử cung và âm đạo. Tăng nguy cơ sa các cơ quan vùng chậu, bao gồm tử cung, bàng quang và trực tràng, gây đau rát khi quan hệ tình dục...

Rối loạn chức năng sàn chậu là tình trạng sức khỏe không quá nghiêm trọng. Hầu hết các trường hợp đều có thể điều trị khỏi hoàn toàn thông qua các biện pháp tích cực như thuốc men, vật lý trị liệu hoặc liệu pháp phản hồi sinh học. Rất hiếm trường hợp bị rối loạn sàn chậu phải can thiệp phẫu thuật.

Tuy nhiên, nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, bệnh nhân rối loạn sàn chậu sẽ phải sống chung với sự khó chịu, cảm giác đau đớn hoặc nghiêm trọng hơn có thể gây sa cơ quan vùng chậu, tăng nguy cơ nhiễm trùng. Do đó việc điều trị sớm sẽ giúp kiểm soát triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống của bạn.

Rối loạn chức năng sàn chậu có thể được điều trị hiệu quả và tích cực thông qua các biện pháp sau:

Liệu pháp phản hồi sinh học

Phản hồi sinh học là liệu pháp điều trị rối loạn sàn chậu phổ biến nhất hiện nay. Ước tính có khoảng 75% bệnh nhân mắc căn bệnh này đã cải thiện tình trạng bệnh. Phương pháp này nhằm mục đích rèn luyện và nâng cao sức mạnh của các nhóm cơ sàn chậu.

Để thực hiện điều này, các chuyên gia sẽ chỉ định áp dụng nhiều cách khác nhau. Chẳng hạn như sử dụng các cảm biến, truyền các kích thích điện hoặc siêu âm, xoa bóp sàn chậu để giúp các cơ dần thả lỏng, phục hồi khả năng phối hợp linh hoạt.

Vật lý trị liệu cơ sàn chậu

Vật lý trị liệu thường được chỉ định áp dụng song song với liệu pháp phản hồi sinh học. Chuyên gia sẽ xác định các cơ ở vùng lưng dưới, xương chậu và sàn chậu để tiến hành tác động kéo căng, giúp cải thiện khả năng phối hợp giữa các nhóm cơ, phục hồi khả năng vận động.

Bài tập Kegel hoặc một số bài tập khác thường đem lại lợi ích tích cực trong việc cải thiện tình trạng rối loạn sàn chậu. Đồng thời, khi cơ sàn chậu khỏe cũng đồng nghĩa với việc cải thiện tình trạng tiểu không tự chủ, tăng độ nhạy cảm và khoái cảm khi quan hệ tình dục.

Hướng dẫn thực hiện:

• Ngồi thoải mái và siết cơ sàn chậu từ 5 - 10 lần;
• Lưu ý không được nín thở và phải siết chặt cơ mông, bụng, đùi cùng lúc;
• Sau khi đã quen với động tác này, chuyển sang siết chặt từng nhóm cơ riêng lẻ trong vòng vài giây;
• Tăng dần tần suất và số lượng siết cơ, lưu ý phải có khoảng nghỉ giữa các lần siết để đạt hiệu quả tốt nhất;
• Kiên trì tập luyện trong thời gian dài sẽ đạt kết quả cải thiện tình trạng rối loạn sàn chậu rõ rệt;

Điều trị bằng thuốc

Dùng thuốc chủ yếu nhằm mục đích cải thiện các triệu chứng do rối loạn sàn chậu gây ra. Chẳng hạn như:

• Thuốc tiêm: Tiêm các chất độn làm dày các mô sàn chậu (Botulinum toxin) giúp phục hồi khả năng đóng mở bàng quang dễ dàng, cải thiện các triệu chứng rối loạn sàn chậu hiệu quả.
• Thuốc giãn cơ sàn chậu: Nhóm thuốc giãn cơ giúp cải thiện hiệu quả các triệu chứng rối loạn chức năng cơ sàn chậu. Giúp ngăn không cho các cơ co thắt quá mứ.
• Thuốc giảm đau: Tùy mức độ đau nhiều hay ít mà bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng thuốc giảm đau dạng uống hoặc tiêm.
• Thuốc nhuận tràng: Sử dụng thuốc nhuận tràng hàng ngày có tác dụng làm mềm phân và hỗ trợ cải thiện chức năng sàn chậu mỗi khi đại tiện. Các loại thường dùng như MiraLAX hoặc Colace;

Pessary âm đạo

Đối với phụ nữ bị rối loạn sàn chậu, có thể sử dụng vòng nâng âm đạo để cải thiện tình trạng này. Đây là thiết bị được làm từ chất liệu nhựa, với thiết kế kích thước vừa vặn với âm đạo nhằm hỗ trợ nâng âm đạo, tử cung hoặc trực tràng. Nhờ đó giúp cải thiện tình trạng tiểu tiện không tự chủ hoặc sa tử cung.

Phẫu thuật 

Rất hiếm trường hợp bị rối loạn sàn chậu phải can thiệp phẫu thuật. Tuy nhiên, đây vẫn là một trong những phương pháp điều trị được ghi nhận trong y học. Đây là phương pháp xâm lấn tối thiểu nhằm tái tạo lại vùng chậu. Bao gồm một loạt các phẫu thuật gồm phẫu thuật tái tạo âm đạo, nội soi và phẫu thuật hỗ trợ bằng robot.

Tùy theo vị trí cơ sàn chậu và cơ quan bị ảnh hưởng, bác sĩ sẽ chỉ định áp dụng các phương pháp phẫu thuật phù hợp. Chẳng hạn như:

• Phẫu thuật đai bàng quang: Chỉ định trong trường hợp bàng quang bị rò rỉ mỗi khi thực hiện các hoạt động gắng sức;
• Xương cùng Colpopexy: Phẫu thuật sa xương cùng thường chỉ định cho những trường hợp âm đạo hoặc tử cung sa khỏi bị vị trí ban đầu;
• Treo dây chằng xương cùng: Nhằm mục đích gắn âm đạo vào dây chằng cùng gai của phụ nữ bằng chỉ khâu;
• Đình chỉ tử cung: Được thực hiện thông qua lỗ âm đạo bằng phương pháp nội soi hoặc robot. Thủ thuật này nhằm mục đích đưa âm đạo về đúng vị trí ban đầu;

Phẫu thuật điều trị rối loạn sàn chậu đem lại hiệu quả cao, cải thiện bệnh nhanh chóng, giảm nguy cơ nhiễm trùng và sớm trở về cuộc sống bình thường. Tuy nhiên. mỗi phương pháp phẫu thuật đều tiềm ẩn những nguy cơ khó lường trong và hậu phẫu. Do đó, hãy tuân thủ các chỉ định của bác sĩ để đạt hiệu quả tối ưu, giảm nguy cơ biến chứng.

Chăm sóc hỗ trợ tại nhà

Ngoài các biện pháp trên, các chuyên gia cũng khuyến cáo bệnh nhân nên thực hiện các mẹo chăm sóc tại nhà sau đây để hỗ trợ cải thiện bệnh hiệu quả:

• Các kỹ thuật thư giãn an toàn như thiền định, yoga, châm cứu...;
• Tắm nước ấm hoặc chườm ấm giúp giảm đau vùng chậu;
• Thay đổi thói quen sinh hoạt như đại tiểu tiện đúng giờ giấc, tránh căng thẳng khi đi vệ sinh;
• Thay mới các đồ dùng cá nhân hoặc sử dụng đồ lót một lần, gắn miếng lót có thể tái sử dụng để tránh nguy cơ nhiễm trùng do tiểu không tự chủ;
• Nghỉ ngơi, thư giãn sau một ngày hoạt động năng suất;
• Ăn uống đủ chất, tăng cường bổ sung các loại thực phẩm giúp cân bằng chức năng sàn chậu gồm:
  • Trái cây và các loại rau có tính axit thấp như dưa, chuối, mơ, cà rốt;
  • Các loại gia vị như gừng, tỏi, nghệ, rau mùi tây, vỏ chanh;
  • Chất béo lành mạnh như dầu dừa, dầu ô liu, dầu vừng, dầu đậu nành;
  • Nấm, khoai lang;
  • Uống nhiều nước, trà thảo mộc;
  • Tránh sử dụng thực phẩm có tính axit cao như cà chua, cam, quả nam việt quất, đồ uống có cồn, rượu bia, caffein, thức ăn cay, đường và các chất tạo ngọt;

Dựa vào các nguyên nhân và yếu tố rủi ro gây rối loạn sàn chậu, bạn có thể tự chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa tại nhà thông qua việc giảm áp lực lên cơ sàn chậu. Cụ thể như sau:

• Duy trì cân nặng phù hợp.
• Tạo thói quen tập luyện các bài tập Kegels nâng cao sức mạnh các cơ vùng chậu.
• Tăng cường bổ sung các loại thực phẩm giàu chất xơ nhằm ngăn ngừa táo bón, giảm căng cơ vùng chậu.
• Chú ý tư thế nâng đồ vật đúng cách, nên sử dụng cơ lưng hoặc cơ bụng, hạn chế sử dụng cơ vùng chậu.

1. Nguyên nhân tại sao tôi bị rối loạn sàn chậu?

2. Tôi bị rối loạn sàn chậu dạng nào? Tình trạng có nghiêm trọng không?

3. Làm cách nào để chẩn đoán chính xác tình trạng rối loạn sàn chậu của tôi?

4. Rối loạn sàn chậu gây ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe và khả năng hoạt động của tôi?

5. Tôi nên điều trị rối loạn sàn chậu bằng phương pháp nào tốt nhất?

6. Các bài tập Kegel giúp điều chỉnh rối loạn sàn chậu hiệu quả?

7. Tôi có đang tập Kegel đúng cách không?

8. Tôi bị rối loạn sàn chậu có cần phẫu thuật không?

9. Tôi có thể ngăn chặn các triệu chứng rối loạn sàn chậu khi về già không?

Rối loạn sàn chậu có nhiều loại và mức độ khác nhau, tùy theo đối tượng mắc bệnh là nam hay nữ, độ tuổi và tính chất công việc. Những dấu hiệu của rối loạn sàn chậu thường biểu hiện rõ ràng. Do đó khuyến cáo người bệnh cần chủ động thăm khám sớm để được chẩn đoán và áp dụng biện pháp điều trị phù hợp.