Mang thai ngoài tử cung

Mang thai ngoài tử cung là tình trạng trứng đã thụ tinh làm tổ và phát triển ngoài tử cung. Đây là một biến chứng thai sản nguy hiểm và cần điều trị kết hợp chăm sóc y tế đặc biệt ngay lập tức. Điều trị thai ngoài tử cung nhằm mục đích loại bỏ thai càng sớm càng tốt bằng thuốc hoặc can thiệp phẫu thuật. 

Mang thai ngoài tử cung (Ectopic pregnancy) là tình trạng phôi thai làm tổ ở một nơi khác ngoài tử cung, thường là ống dẫn trứng. Một số vị trí thai làm tổ ngoài tử cung như cổ tử cung, buồng trứng hoặc khoang bụng.

Các chuyên gia cho biết, phôi thai chỉ có thể phát triển được trong tử cung của người phụ nữ, ngoài ra những vị trí còn lại đều không phù hợp. Do đó, mang thai ngoài tử cung được ghi nhận là một biến chứng sản khoa nguy hiểm. Không chỉ thai nhi không phát triển được, mà tính mạng của sản phụ cũng bị đe dọa do xuất huyết nghiêm trọng nhưng không được điều trị kịp thời.

Mang thai ngoài tử cung là một trong những biến chứng thai kỳ nguy hiểm, là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trong 3 tháng đầu thai kỳ. Tỷ lệ mắc trung bình khoảng 2% trong tổng các trường hợp mang thai. Tại các quốc gia châu Âu, ước tính có khoảng 1/100 trường hợp mang thai ngoài tử cung. Riêng tại Việt Nam, con số này ít hơn, khoảng 1/250 - 300 ca.

Trứng và tinh trùng sau khi hoàn thành quá trình thụ tinh trở thành phôi thai. Nó sẽ di chuyển trong ống dẫn trứng để đến tử cung và làm tổ tại đây để phát triển thành thai nhi trong suốt 9 tháng 10 ngày mang thai. Tuy nhiên, vì một lý do nào đó mà phôi thai mắc kẹt lại trên đường đến tử cung, thường là ống dẫn trứng, gây mang thai ngoài tử cung.

Có nhiều nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây mang thai ngoài tử cung, bao gồm:

• Bất thường về ống dẫn trứng:
  • Ống dẫn trứng bẩm sinh có hình dạng bất thường;
  • Xuất hiện những nhu động và co thắt bất thường ở vòi trứng;s
  • Phát triển tắc nghẽn ống dẫn trứng;
  • Tổn thương viêm nhiễm ống dẫn trứng do mắc các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục. Chẳng hạn như chlamydia, bệnh lậu...;
  • Tiền sử phẫu thuật làm tổn thương ống dẫn trứng;
• Rối loạn nội tiết: Quá trình làm tổ của phôi thai cũng chịu nhiều ảnh hưởng bởi nồng độ hormone nội tiết trong cơ thể người mẹ.
• Tiền sử mang thai ngoài tử cung trước đó: Nguy cơ mang thai ngoài tử cung ở thời điểm hiện tại sẽ cao hơn nếu chị em đã từng có tiền sử này trước đây.
• Lạc nội mạc tử cung: Là tình trạng các niêm mạc tử cung phát triển bên ngoài tử cung. Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây vô sinh nữ hoặc mang thai ngoài tử cung.
• Bệnh lý phụ khoa: Một số bệnh lý phụ khoa như u xơ, viêm nội mạc tử cung, mô sẹo tiểu khung... đều làm tăng nguy cơ bị mang thai ngoài tử cung. Bởi những bệnh lý này có thể gây tắc nghẽn, hẹp vòi trứng, cản trở đường di chuyển của vòi trứng.
• Ảnh hưởng từ các biện pháp điều trị sinh sản: Phụ nữ điều trị sinh sản, nhất là bằng phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) hoặc các biện pháp tương tự sẽ có nguy cơ mang thai ngoài tử cung cao hơn những người bình thường.
• Các biện pháp tránh thai: Cảnh báo nguy cơ mang thai ngoài tử cung ở những người đặt dụng cụ tử cung, vòng tránh thai...
• Hút thuốc lá: Phụ nữ hút thuốc lá, thậm chí nghiện nặng có nguy cơ cao mang thai ngoài tử cung.
• Tuổi tác: Bất kỳ độ tuổi nào cũng có thể mang thai ngoài tử cung. Nhưng phổ biến nhất là chị em phụ nữ từ 35 - 44 tuổi.
• Tiền sử nạo phá thai: Nạo phá thai nhiều làn khiến lớp niêm mạc tử cung suy yếu, khiến phôi thai có nguy cơ làm tổ ở những vị trí khác.
• Tiền sử vô sinh: Những chị em đã từng có tiền sử vô sinh và điều trị trong thời gian dài, đến khi đậu thai rất dễ là thai ngoài tử cung.

Mang thai ngoài tử cung gây ra các triệu chứng rõ rệt, tuy nhiên trong giai đoạn đầu triệu chứng thường không đặc hiệu nên rất dễ bị bỏ qua.

Triệu chứng ban đầu

• Xuất huyết âm đạo;
• Hoa mắt, chóng mặt;
• Suy nhược cơ thể;
• Đau bụng dưới, lưng dưới và vùng xương chậu;

Triệu chứng nghiêm trọng

Phôi thai đậu trong ống dẫn trứng một thời gian dài, ngày càng phát triển gây đau nhức, vỡ ống và xuất huyết. Tình trạng này gây ra các triệu chứng nghiêm trọng gồm:

• Tụt huyết áp;
• Đau nhức vai dữ dội do sự kéo căng của dây chằng và các mô ở bụng;
• Gặp các vấn đề về tiêu hóa, ở ruột hoặc trực tràng;
• Ngất xỉu;

Chẩn đoán 

Đa số các trường chị em bị mang thai ngoài tử cung đều không biết cho đến khi vô tình phát hiện thông qua siêu âm định kỳ. Để chẩn đoán chính xác tình trạng này, thai phụ được chỉ định thực hiện các biện pháp sau đây:

• Xét nghiệm nước tiểu: Thử thai bằng que test nhúng nước tiểu.
• Xét nghiệm máu: Nhằm kiểm tra nồng độ gonadotropin màng đệm (hCG). Đây là hormone chỉ được sản xuất ra khi mang thai. Trường hợp thai đậu đã lâu nhưng nồng độ hCG vẫn còn ở mức thấp, bác sĩ sẽ nghi ngờ là dấu hiệu của mang thai ngoài tử cung.
• Siêu âm ngả âm đạo: Sóng âm thanh giúp tạo ra hình ảnh trắng đen về cấu trúc bên trong cơ quan sinh sản. Kỹ thuật này nhằm phát hiện vị trí phôi thai làm tổ ngoài tử cung.
• Soi ổ bụng: Trường hợp nghi ngờ thai ngoài tử cung, soi ổ bụng có thể nhìn thấy khối phồng màu tím, đen ở một bên vòi trứng.
• Chọc hút nang: Thủ thuật này hiếm khi được sử dụng. Chỉ những trường hợp nghi ngờ thai ngoài tử cung lớn gây vỡ ống dẫn trứng mới được chỉ định thực hiện.

Các chẩn đoán mang thai ngoài tử cung thường được thực hiện trong 3 tháng đầu thai kỳ (khoảng tuần thứ 12 của thai kỳ). Nhưng đa số trường hợp đều được phát hiện ở tuần thứ 8. Sau khi có kết quả chẩn đoán chính xác về mang thai ngoài tử cung, bác sĩ sẽ lên kế hoạch và tư vấn phác đồ điều trị phù hợp.

Mang thai ngoài tử cung được ghi nhận là tình trạng cấp cứu nguy hiểm trong thai kỳ. Nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, đúng cách, tình trạng này sẽ gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như:

• Chảy máu nghiêm trọng: Khác với tử cung, ống dẫn trứng hoặc những cơ quan khác không thể co giãn linh hoạt như tử cung. Nếu phôi thai làm tổ tại đây và ngày càng phát triển lớn hơn, chúng có thể vỡ ra bất kỳ lúc nào. Hậu quả gây chảy máu nghiêm trọng, dẫn đến sốc mất máu và đe dọa tính mạng người mẹ.
• Hiếm muộn: Ống dẫn trứng bị tổn thương trong lần mang thai trước, có thể gây cản trở quá trình thai di chuyển đến tử cung làm tổ và gây thai ngoài tử cung trong lần mang thai tiếp theo. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn làm tăng nguy cơ hiếm muộn. Trong trường hợp này, hãy cân nhắc đến các biện pháp điều trị mang thai khác, chẳng hạn như thụ tinh trong ống nghiệm.
• Các bất ổn về tâm lý: Liên tục những lần mang thai ngoài tử cung khiến tâm lý người phụ nữ trở nên bất ổn. Dễ stress, lo âu, áp lực về việc có con khiến chị em dễ rơi vào trầm cảm.

Với những biến chứng kể trên, có thể thấy mang thai ngoài tử cung là vấn đề sức khỏe sinh sản nguy hiểm. Do đó, khuyến khích chị em phụ nữ cần phải thăm khám ngay khi phát hiện các dấu hiệu bất thường để kịp thời xử lý hiệu quả, an toàn cho sức khỏe của mẹ.

Chỉ cần phát hiện sớm, loại bỏ thai ngoài tử cung đúng cách sẽ giúp cơ quan sinh sản, đặc biệt là ống dẫn trứng không bị tổn thương. Kết hợp chăm sóc sức khỏe tích cực, phục hồi thể trạng và tâm lý, chị em có thể tiếp tục mang thai, thực hiện hành trình tìm con.

Kế hoạch điều trị phụ thuộc vào thời điểm phát hiện, mức độ phát triển của thai và biến chứng. Trường hợp chưa có biến chứng, bác sĩ sẽ ưu tiên điều trị bằng cách ức chế sự phát triển của phôi thai, chấm dứt thai kỳ. Tuy nhiên, trường hợp bệnh nhân nhập viện trong trạng thái vỡ ống dẫn trứng sẽ được phẫu thuật cấp cứu loại bỏ thai ngay lập tức.

Liệu pháp Methotrexate 

Methotrexate (Rheumatrex hoặc Trexall) là loại thuốc tiêm có khả năng làm tan các tế bào trong nhau thai, nhằm mục đích ức chế và ngăn chặn sự phát triển của phôi thai. Ưu điểm của phương pháp này là không xâm lấn, đem lại hiệu quả cao, nhanh chóng và không làm tổn thương ống dẫn trứng.

Sau khi tiêm thuốc, bệnh nhân cần được theo dõi sát sao, giám sát các dấu hiệu sinh tồn và kiểm tra nồng độ hCG liên tục. Trường hợp nồng độ hCG vẫn còn ở mức cao, có thể được cân nhắc tiêm thêm một liều Methotrexate nữa hoặc đa liều tùy từng trường hợp cụ thể.

Lưu ý, hãy đảm bảo bạn đã ngưng sử dụng hoàn toàn các loại vitamin hoặc folate trong quá trình điều trị bằng Methotrexate, để tránh làm giảm tác dụng của thuốc.

Phẫu thuật

Trường hợp ống dẫn trứng có nguy cơ vỡ hoặc đã bị vỡ, cần phải phẫu thuật ngay để bảo toàn tính mạng cho bệnh nhân. Tùy từng tình huống bệnh mà bác sĩ sẽ chỉ định áp dụng biện pháp phẫu thuật phù hợp, bao gồm:

• Phẫu thuật nội soi: Thai ngoài tử cung lớn và không đáp ứng với methotrexate thường ưu tiên phẫu thuật nội soi. Cách này được thực hiện bằng cách đưa các dụng cụ nội soi tiếp cận đến gần vị trí phôi thai thông qua vết rạch nhỏ. Sau đó, tiến hành loại bỏ thai và sửa chữa vòi trứng nếu có tổn thương.
• Phẫu thuật mổ hở: Bệnh nhân bị vỡ vòi trứng gây xuất huyết nghiêm trọng thường phải mổ hở để đạt kết quả tốt nhất. Bác sĩ sẽ tiến hành tạo vết rạch lớn trên bụng để cắt bỏ vòi trứng, cũng đồng nghĩa với việc loại bỏ thai. Phụ nữ vẫn có khả năng mang thai với một bên vòi trứng còn khỏe mạnh.

Sau phẫu thuật, một số trường hợp được chỉ định tiêm methotrexate nhằm cải thiện triệu chứng.

Mang thai ngoài tử cung là tình trạng nghiêm trọng và rất khó để phòng ngừa 100%. Tuy nhiên, chị em có thể tự chủ động trong việc kiểm soát các yếu tố nguy cơ và giảm rủi ro mắc bệnh bằng các biện pháp sau:

• Quan hệ tình dục an toàn, sử dụng biện pháp bảo vệ là bao cao su để giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng lây lan qua đường tình dục, đặc biệt là viêm vùng chậu.
• Giữ vệ sinh âm đạo sạch sẽ, tránh thụt rửa sâu làm tăng nguy cơ viêm nhiễm và gây mang thai ngoài tử cung.
• Hạn chế việc nạo phá thai liên tục, nhất là ở những cơ sở không đảm bảo. Trường hợp cần phá thai để bảo đảm sức khỏe người mẹ, hãy chọn những biện pháp an toàn hơn, chẳng hạn như dùng thuốc.
• Thông báo cho bác sĩ về tiền sử sinh sản của bản thân như lạc nội mạc tử cung, bệnh viêm vùng chậu hoặc đã từng mang thai ngoài tử cung trước đó để được tư vấn sinh sản an toàn.
• Thăm khám sức khỏe phụ khoa định kỳ để được kiểm tra tổng quát hoặc khám bệnh ngay khi phát hiện dấu hiệu bất thường.

1. Tôi thường xuyên ra máu âm đạo, đau bụng dưới, chóng mặt, suy nhược... khi mang thai là dấu hiệu của bệnh gì?

2. Lý do vì sao tôi lại mang thai ngoài tử cung?

3. Mức độ thai ngoài tử cung của tôi có nguy hiểm không?

4. Thai nằm ngoài tử cung có phát triển được không?

5. Mang thai ngoài tử cung nguy hiểm như thế nào đối với sức khỏe của tôi?

6. Mang thai ngoài tử cung có gây tử vong không?

7. Tôi nên điều trị mang thai ngoài tử cung bằng phương pháp nào tốt nhất?

8. Phẫu thuật loại bỏ thai khi nào được chỉ định? Có kèm theo rủi ro nào hay không?

9. Tôi cần nghỉ dưỡng bao lâu để có thể mang thai lại?

10. Cách phòng ngừa mang thai ngoài tử cung trong lần mang thai kế tiếp?

Mang thai ngoài tử cung là vấn để sản khoa nguy hiểm, ảnh hưởng sức khỏe và cả tính mạng của người mẹ. Do đó, để bảo toàn tính mạng, bảo tồn chức năng vòi trứng và các cơ quan sinh sản khác, hãy thăm khám định kỳ khi mang thai ở những cơ sở uy tín để sớm phát hiện tình trạng này và có hướng điều trị hiệu quả, an toàn.