Bệnh Gút (Gout)

Bệnh gút (Gout) là một trong những dạng viêm khớp phổ biến nhất hiện nay. Bệnh xảy ra chủ yếu ở người trưởng thành, nhất là nam giới từ 30 - 60 tuổi và phụ nữ sau mãn kinh. Đây là một dạng viêm khớp khá lành tính và dễ điều trị nếu phát hiện sớm, tuy nhiên nếu chủ quan vẫn có khả năng gây ra các biến chứng khó lường cho sức khỏe. 

Bệnh gút (tên tiếng Anh là Gout) là bệnh lý rối loạn chuyển hóa gây ảnh hưởng đến chức năng xương khớp. Cụ thể đối với dạng bệnh này là sự rối loạn chuyển hóa nhân purin của thận, suy giảm chức năng thận gây ảnh hưởng quá trình lọc thải acid uric trong máu. Theo thời gian, lượng acid uric tích tụ ngày càng nhiều làm phát sinh các tinh thể nhỏ, lắng đọng tại các khớp gây sưng viêm khớp và đau nhức cho người bệnh.

Đặc trưng triệu chứng của bệnh gút là sưng đỏ ngón chân cái. Ngoài ra, các khớp lân cận khác cũng có thể bị ảnh hưởng như mắt cá chân, đầu gối hoặc cổ tay, bàn tay... Hầu hết các trường hợp bị gút giai đoạn khởi đầu không quá nghiêm trọng, có thể tự thuyên giảm sau 1 - 2 tuần.

Gút được chia làm 3 loại cơ bản gồm:

• Gút nguyên phát: Phần lớn bệnh nhân phát hiện gút đều thuộc trường hợp này. Chẩn đoán không rõ nguyên nhân, chủ yếu xảy ra ở nam giới. Được đánh giá có liên quan đến thói quen ăn uống kém khoa học, sử dụng nhiều thực phẩm giàu purine và nghiện rượu bia.
• Gút thứ phát: Phát bệnh từ các bất thường về tăng chỉ số acid uric máu hoặc suy giảm chức năng lọc thải của thận.
• Gút bẩm sinh: Trường hợp này có tỷ lệ khá thấp, bệnh được di truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác do các bất thường về gen.

Có nhiều nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây bệnh gút, bao gồm:

Nguyên nhân

Gút được hình thành do 2 cơ chế là tăng lượng acid uric máu và giảm chức năng lọc thải acid uric qua thận.

• Tăng lượng acid uric máu:
  • Do quá trình tăng dị hóa acid nhân nội sinh;
  • Có bất thường về gen;
  • Quá trình thoái biến nhanh của các ATP thành acid uric;
  • Thực đơn ăn uống hàng ngày chứa quá nhiều purine như nội tạng động vật, hải sản, nấm, lòng đỏ trứng...;
• Thận giảm đào thải acid uric:
  • Ảnh hưởng từ các bệnh lý về thận như thận yếu, thận hư, suy thận;
  • Người đang sử dụng các thuốc lợi tiểu, thuốc aspirin liều thấp...;

Yếu tố nguy cơ

• Người thừa cân, béo phì;
• Tuổi tác và giới tính, nam giới từ 30 - 50 tuổi có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nữ giới;
• Mắc hội chứng rối loạn chuyển hóa;
• Nữ giới sau mãn kinh hoặc nam giới bước vào độ tuổi trung niên lão hóa;
• Người nghiện rượu bia;
• Sử dụng các loại thức uống chứa hàm lượng đường fructose cao;
• Dùng các thuốc đặc trị bệnh kéo dài gây tác dụng phụ phát sinh acid uric máu;
• Chấn thương, căng thằng quá mức, nhiễm lạnh...;

Triệu chứng bệnh gút tiến triển qua từng giai đoạn và tăng nặng theo thời gian. Giai đoạn đầu rất khó phát bệnh, chỉ trừ phát hiện nồng độ acid uric máu tăng cao (nếu chẩn đoán). Khi tiến triển đến giai đoạn nặng, các triệu chứng bắt đầu bộc phát rõ rệt và biểu hiện thông qua các dấu hiệu viêm khớp sau:

• Sưng viêm, tấy đỏ đột ngột và dữ dội tại các khớp;
• Đau nặng hơn khi chạm vào hoặc cử động;
• Sờ vào khớp có cảm giác ấm nóng;

Tùy theo tính chất của bệnh là gút cấp hay gút mãn tính mà các triệu chứng được biểu hiện khác nhau.

• Gút cấp: Vị trí đầu tiên là ngón chân cái, sau đó lan dần sang các khớp khác như mắt cá chân, mu bàn chân, gót chân, đầu gối, lan lên cánh tay... Khởi phát đột ngột về đêm, gây sưng đau, nóng đỏ, cử động khó khăn, kèm theo sốt cao, mệt mỏi, chán ăn.
• Gút mạn: Gút mãn tính là hậu quả từ các đợt gút cấp nhưng không điều trị gây mất cân bằng chỉ số acid uric và khả năng đào thải. Các tinh thể urat tích tụ ngày càng nhiều không chỉ ở khớp mà còn ở gân cơ, màng hoạt dịch... Biểu hiện thông qua hình thành các hạt tophi gây đau nhức, hạn chế vận động.

Dựa theo tiêu chuẩn chẩn đoán của IIar và Omeract 2006, một người được chẩn đoán bị bệnh gút khi phát hiện các tinh thể trong dịch khớp hoặc xuất hiện hạt tophi. Thông qua các chẩn đoán như xét nghiệm máu, xét nghiệm dịch khớp, siêu âm, chụp X quang.

Cơn đau gút cấp thường kéo dài khoảng vài tiếng, liên tục trong 1 - 2 ngày và tự thuyên giảm. Nhưng với các trường hợp nặng, cơn đau sẽ kéo dài liên tục trong nhiều tuần và không giảm dù bệnh nhân đã nghỉ ngơi, chăm sóc tích cực.

Bệnh gút là một trong những dạng viêm khớp tương đối dễ kiểm soát và điều trị. Chỉ cần bệnh nhân phát hiện sớm và can thiệp điều trị kịp thời, điều chỉnh thói quen sinh hoạt, ăn uống khoa học, bệnh sẽ khỏi dứt điểm mà không tái phát lại. Nhưng nếu chủ quan không điều trị, bệnh có thể gây ra nhiều rủi ro, biến chứng khó lường cho sức khỏe.

Một số biến chứng gút thường gặp như:

• Biến chứng gút mạn: tăng nguy cơ suy thận, sỏi thận do nồng độ acid uric tăng cao, viêm khớp mạn tính gây hạn chế khả năng vận động, dính khớp, cứng khớp và biến dạng khớp...
• Biến chứng dùng thuốc đặc trị: dị ứng, viêm loét dạ dày tá tràng, xuất huyết tiêu hóa, tiêu chảy cấp, nhiễm khuẩn, suy thận, tăng huyết áp, suy tuyến thượng thận, loãng xương, đục thủy tinh thể...

Tiên lượng điều trị khỏi bệnh gút khá cao, tuy nhiên bệnh nhân phải tuân thủ phác đồ điều trị dài lâu và tái khám thường xuyên để theo dõi tiến triển bệnh.

Có nhiều cách điều trị bệnh gút, tùy theo mức độ nặng hay nhẹ của bệnh sau chẩn đoán mà bác sĩ sẽ tư vấn phác đồ phù hợp.

1. Điều chỉnh chế độ sinh hoạt và ăn uống 

Người bệnh gút cần có chế độ sinh hoạt và ăn uống chuẩn với các nguyên tắc khắt khe để cải thiện bệnh:

• Tuyệt đối tránh xa các loại thực phẩm giàu purin như nội tạng động vật (gan, thận, tim, cật, lòng...), hải sản (tôm, cua, ghẹ, ốc...), các loại thịt đỏ.
• Có thể ăn thịt để bổ sung đạm nhưng không quá 150mg/ ngày.
• Nói không hoàn toàn với rượu bia, thuốc lá.
• Tăng cường bổ sung rau xanh, trái cây tươi, uống 2 - 3 lít nước mỗi ngày.
• Hạn chế các yếu tố gây khởi phát cơn gout cấp như chấn thương, nhiễm lạnh, stress...
• Chườm lạnh tại vị trí viêm khớp do gút để giảm đau nhức, sưng đỏ.
• Không tự ý dùng bất kỳ loại thuốc nào khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
• Chủ động thăm khám sớm để điều trị dứt điểm các bệnh lý kèm theo như tiểu đường, cao huyết áp, rối loạn lipid máu...

2. Điều trị bằng thuốc Tây 

Thuốc trị gút được chỉ định sử dụng nhằm ức chế tiến triển bệnh và kiểm soát triệu chứng. Dựa vào mức độ bệnh của từng bệnh nhân mà bác sĩ sẽ kê toa thuốc phù hợp.

• Thuốc điều trị gút cấp: có tác dụng mạnh, nhanh chóng và tức thì trong kiểm soát triệu chứng.
  • Thuốc kháng viêm NSAIDs: ưu tiên dùng liều cao liên tục trong 2 - 3 ngày và giảm dần trong 2 tuần. Chỉ phù hợp với bệnh nhân không mắc các bệnh lý kèm theo.
  • Thuốc Colchicine: liều dùng khuyến cáo 0.5mg x 3 lần/ ngày nhằm kiểm soát cơn gút cấp. Giảm nửa liều đối với bệnh nhân có độ lọc cầu thận < 50ml/ph. Chống chỉ định cho bệnh nhân bị rối loạn chức năng gan, mật, có chỉ số GFR < 10ml/ph.
  • Thuốc Corticosteroid: dùng dạng uống, tiêm bắp, tĩnh mạch hoặc khớp. Chỉ định khi bệnh nhân không dung nạp với NSAIDs hoặc Colchicine. Liều dùng 20-50mg trong 1 - 3 ngày, giảm dần sau 2 tuần.
• Thuốc giảm acid uric máu: có 3 loại chính gồm:
  • Thuốc ức chế tổng hợp acid uric: thường là Allopurinol. Liều dùng khuyến cáo tối đa 300 - 800mg/ ngày.
  • Thuốc tăng thải acid uric qua nước tiểu: đối với thuốc Probenecid, liều dùng khuyến cáo là 250mg x 2 lần/ ngày, tối đa là 300mg. Hoặc Sunfinpyrazon, liều khởi đầu 100mg x 2 lần/ ngày, tăng tối đa 200mg x 2 lần/ ngày.
• Thuốc tiêu acid uric: Chỉ định cho các trường hợp tăng acid uric cấp. Dùng phổ biến là Urocozyme, giúp chuyển acid uric thành allantoine hòa tan.
• Một số thuốc khác: Đối với trường hợp gút mạn, chỉ định dùng thuốc chống thoái hóa khớp như Diacerin, Glucosamin hoặc acid hyaluronic...

3. Can thiệp ngoại khoa

Phẫu thuật là phương pháp hỗ trợ điều trị gút mạn tính nhằm loại bỏ các hạt tophi có kích thước lớn, có dấu hiệu bội nhiễm, viêm loét và gây cản trở chức năng vận động hoặc vì các lý do thẩm mỹ. Kết hợp vật lý trị liệu, phục hồi chức năng vận động theo hướng dẫn của chuyên gia.

Chăm sóc sức khỏe tích cực và tránh những yếu tố nguy cơ khởi phát bệnh gút là cách phòng ngừa bệnh hiệu quả nhất. Theo khuyến cáo của chuyên gia, cả người trẻ, người trưởng thành và người cao tuổi đều cần duy trì lối sống khoa học bằng các biện pháp sau:

• Xây dựng thực đơn ăn uống khoa học, đủ dinh dưỡng thông qua đa dạng các nhóm thực phẩm. Tuy nhiên phải hạn chế các loại thực phẩm có nhiều purin. Thay thế bằng nguồn đạm thực vật từ trứng, sữa, đậu... để tránh gây thiếu hụt dinh dưỡng.
• Tránh xa rượu bia, nước ngọt có gas, thuốc lá...
• Kiểm soát cân nặng phù hợp với các chỉ số sức khỏe và thể trạng, tránh tăng cân quá mức đột ngột.
• Tập thể dục mỗi ngày giúp tăng sức đề kháng, nâng cao thể chất, tránh stress, căng thẳng.
• Thăm khám sức khỏe định kỳ 6 tháng/ lần để thực hiện các xét nghiệm cần thiết giúp theo dõi, chẩn đoán bệnh gút và có hướng điều trị kịp thời.

1. Nguyên nhân khiến tôi bị gút?

2. Mức độ bệnh gút của tôi của nặng hay không?

3. Bị gút có nguy hiểm không? Có chữa khỏi được không?

4. Tôi cần làm những xét nghiệm gì để chẩn đoán bệnh gút?

5. Phác đồ điều trị bệnh gút tốt nhất dành cho trường hợp bệnh của tôi?

6. Điều gì sẽ xảy ra nếu tôi không điều trị gút sớm?

7. Dùng thuốc trị gút bao lâu thì có tác dụng? Cần làm gì để xử lý tác dụng phụ của thuốc?

8. Quá trình điều trị gút kéo dài bao lâu?

9. Những điều tôi nên và không nên làm trong quá trình điều trị gút?

10. Bị gút có cần phải phẫu thuật không? Chi phí ra sao?

Bệnh gút là một bệnh về viêm khớp do sự rối loạn chuyển hóa từ bên trong cơ thể. Do đó, chỉ cần mỗi chúng ta chủ động điều chỉnh lối sống sinh hoạt và ăn uống khoa học, quá trình chuyển hóa sẽ cân bằng và khỏi bệnh nhanh chóng. Đừng nên chủ quan, tốt nhất hãy thăm khám chuyên khoa tại bệnh viện để được chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị phù hợp tùy từng trường hợp bệnh.