Bệnh Áp Xe Hậu Môn

Áp xe hậu môn là tình trạng nhiễm trùng tại các tuyến hậu môn, hình thành khối cứng chứa mủ, gây đau đớn và ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt hàng ngày. Bản chất của áp xe hậu môn lành tính, nhưng nếu không điều trị kịp thời sẽ rất dễ biến chứng nghiêm trọng. Tùy trường hợp bệnh nặng hay nhẹ mà bác sĩ sẽ chỉ định áp dụng phương pháp điều trị phù hợp. 

Áp xe hậu môn (perianal abscess) là các khối mủ mọc xung quanh hậu môn, thường là ở các hoặc lỗ nhỏ trực tràng. Theo các chuyên gia, áp xe hậu môn là giai đoạn cấp của các bệnh lý tại hậu môn - trực tràng, xảy ra do tình trạng nhiễm khuẩn mủ cấp.

Khối áp xe hậu môn được mô tả là một tổ chức chứa dịch mủ, hình thành từ nhiễm trùng, cứng và gây đau nhức khi chạm vào. Nguy cơ áp xe hậu môn xảy ra ở mọi đối tượng, từ trẻ nhỏ đến người lớn. Các chuyên gia khuyến cáo, ngay khi phát hiện bất thường nghi ngờ áp xe hậu môn, người bệnh cần đến bệnh viện chuyên khoa để thăm khám và điều trị ngay để tránh các biến chứng nguy hiểm.

Dựa vào vị trí và đặc điểm của khối áp xe, bệnh được chia làm 4 loại chính gồm:

• Áp xe quanh hậu môn: Là dạng áp xe phổ biến nhất chiếm tỷ lệ 60% trên tổng các trường hợp mắc bệnh. Các khối áp xe này thường xuất hiện dưới da, mưng mủ, cứng, sưng đau, nóng ấm.
• Áp xe hố ngồi - trực tràng: Dạng áp xe này được hình thành do sự chèn ép quá mức của các cơ thắt hậu môn bên ngoài và đi sâu vào bên trong ống trực tràng, thậm chí lan sang phía sau hậu môn, hình thành các khối áp xe móng ngựa.
• Áp xe trên cơ thắt: Dạng này ít phổ biến, thường chỉ được phát hiện thông qua biện pháp chụp cắt lớp CT scan. Gây đau nhức toàn bộ vùng chậu và trực tràng.
• Áp xe giữa cơ thắt hậu môn: Đặc điểm của khối áp xe này là nằm hoàn toàn trong ống hậu môn. Xảy ra do sự chèn ép quá mức giữa cơ thắt bên trong và bên ngoài. Dạng áp xe này khó phát hiện bằng mắt thường, chỉ có thể phát hiện bằng kỹ thuật nội soi hoặc khám trực tràng.

Mỗi dạng áp xe hậu môn đều có những đặc điểm khác nhau. Việc phân loại giúp hỗ trợ việc chẩn đoán chính xác và áp dụng biện pháp điều trị phù hợp ngay từ giai đoạn đầu.

Bản chất của các ổ áp xe hậu môn chính là sự tắc nghẽn của tuyến bã, tạo điều kiện cho vi khuẩn tích tụ và phát triển, gây sưng cứng và nhô lên khỏi bề mặt niêm mạc. Có nhiều nguyên nhân gây hình thành áp xe hậu môn như:

• Nhiễm trùng:
  • Trực tiếp: Tuyến hậu môn bị nhiễm trùng do sự xâm nhập và phát triển của các loại vi khuẩn như: nhóm vi khuẩn kỵ khí gồm Peptostreptococcus, Fusobacterium, Acteroides fragilis, Porphyromonas, Prevotella, Clostridium..., nhóm vi khuẩn hiếu khí gồm Streptococcus, Staphylococcus aureus, Escherichia coli...;
  • Gián tiếp: Tuyến hậu môn bị nhiễm trùng lây lan từ các bệnh lý liên quan như viêm nang lông xung quanh hậu môn, nứt kẽ hậu môn, viêm hậu môn...;
• Hệ miễn dịch yếu kém: Người già thường gặp tình trạng lão hóa, trẻ nhỏ có cấu trúc & chức năng chưa phát triển hoàn thiện. Cộng với sự suy giảm miễn dịch tạo điều kiện phát sinh viêm nhiễm, hình thành áp xe hậu môn.
• Ảnh hưởng từ phẫu thuật: Những người đã từng thực hiện một số tiểu phẫu loại bỏ hoặc chỉnh hình vùng trực tràng, đáy chậu hoặc niệu đạo... nhưng không đảm bảo an toàn có nguy cơ cao bị nhiễm trùng, hình thành áp xe hậu môn.
• Quan hệ qua đường hậu môn: Theo nhiều thống kê mới trên thế giới, quan hệ qua đường hậu môn là con đường nhanh nhất gây ra nhiều bệnh lý về tình dục. Ngoài ra, còn có các bệnh về hậu môn - trực tràng, điển hình như áp xe hậu môn.
• Tác dụng phụ của thuốc: Lạm dụng liều cao các loại thuốc đặc trị các bệnh về hậu môn - trực tràng có tác dụng mạnh trong thời gian dài làm tăng nguy cơ phát sinh tác dụng phụ, gây tổn thương, gây viêm nhiễm các mô hình thành áp xe và tăng nguy cơ hoại tử.
• Chấn thương: Một số chấn thương mạnh gây tổn thương các tế bào, niêm mạc tại hậu môn - trực tràng cũng làm tăng nguy cơ hình thành áp xe hậu môn.

Yếu tố nguy cơ 

• Người có tiền sử mắc bệnh viêm đại tràng;
• Tiền sử mắc bệnh tiểu đường;
• Đã từng vị viêm loét đại tràng hoặc viêm ruột thừa;
• ...

Triệu chứng áp xe hậu môn có thể được nhận biết thông qua các triệu chứng sau:

• Đau nhức: Các khối áp xe phát triển nhô lên gây đau rát tại chỗ, đặc biệt đau nặng nhất khi đại tiện.
• Ngứa rát: Khối áp xe vỡ ra, chảy dịch mủ khiến vùng hậu môn luôn trong trạng thái ẩm ướt, gây ngứa và khiến người bệnh có xu hướng cào gãi mạnh và gây rát mỗi khi ma sát với quần hoặc vô tình dính nước.
• Chảy mủ: Thường xảy ra đối với những khối áp xe hậu môn giai đoạn nặng. Chúng có kích thước lớn, căng cứng và vỡ ra, chảy dịch mủ vàng, mùi tanh hôi khó chịu. Tuy nhiên, sau đó lại tái mưng mủ áp xe ngay tại vị trí cũ khiến tổn thương rất khó lành.
• Các triệu chứng toàn thân: Ngoài các tổn thương thực thể, sự xuất hiện của những khối áp xe tại hậu môn còn gây ra một số biểu hiện toàn thân như:
  • Sốt cao, ớn lạnh;
  • Suy nhược, mệt mỏi;
  • Mất ngủ, chán ăn, sụt cân;
  • Stress, suy nhược thần kinh;
  • ...

Để chẩn đoán áp xe hậu môn, trước tiên bác sĩ sẽ tiến hành quan sát và đánh giá các tổn thương bên ngoài. Kết hợp nội soi hậu môn trực tràng để quan sát kỹ hơn các tổn thương bên trong.

Ngoài ra, một số trường hợp còn được chỉ định thực hiện các xét nghiệm sàng lọc cụ thể như siêu âm, chụp CT scan, chụp cộng hưởng từ, sinh thiết... để chẩn đoán phân biệt với các bệnh lý khác như:

• Bệnh viêm ruột;
• Ung thư trực tràng;
• Bệnh túi thừa;
• Các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục;

Áp xe hậu môn không gây nguy hiểm đến tính mạng. Tuy nhiên, bệnh không có khả năng tự khỏi nếu không điều trị, thậm chí gây ra nhiều biến chứng sức khỏe khó lường, ảnh hưởng đời sống sinh hoạt của bệnh nhân. Cụ thể một số biến chứng của áp xe hậu môn như:

• Rò hậu môn: Viêm nhiễm lâu ngày tạo điều kiện cho các ổ vi khuẩn ăn sâu vào bên trong ống hậu môn, các khối áp xe vỡ ra hình thành lỗ rò nhiễm trùng, lở loét, chảy mủ, đại tiện khó khăn...
• Tăng nguy cơ mắc bệnh trĩ: Cảm giác đau rát, chảy máu do áp xe hậu môn khiến người bệnh có xu hướng nhịn đại tiện. Lâu ngày gây mất phản xạ về nhu cầu đại tiện, phân không được đào thải khỏi cơ thể trở nên khô cứng, tích tụ trong đại trực tràng làm tăng nguy cơ mắc bệnh trĩ.
• Viêm nang lông: Tình trạng chảy mủ và dịch vàng từ khối áp xe đã vỡ gây kích ứng mạnh đến các nang lông tại khu vực này, gây nhiễm trùng và phát sinh viêm nang lông.
• Ung thư trực tràng: Số lượng lỗ rò áp xe hậu môn ngày càng tăng lên, viêm nhiễm lây lan, hình thành ở nhiều vị trí khác như bàng quang, âm đạo, trực tràng, niệu đạo... gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, thậm chí làm tăng nguy cơ ung thư trực tràng.
• Nhiễm trùng huyết: Nhiễm trùng lây lan khắp cơ thể khi các khối áp xe hậu môn không được xử lý đúng cách ngay từ đầu. Nguy hiểm nhất là nhiễm trùng máu, đe dọa đến tính mạng.
• Viêm nhiễm cơ quan sinh dục: Hậu môn và cơ quan sinh dục của cả nam lẫn nữ đều nằm ở vị trí gần sát nhau. Hiện tượng viêm nhiễm do áp xe hậu môn còn làm tăng nguy cơ viêm nhiễm lây lan sang cơ quan sinh dục, gây ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe sinh lý và sinh sản về sau.
• Hội chứng Fournier: Dạng nhiễm trùng này khá hiếm gặp nhưng nếu đã xảy ra thường rất nguy hiểm, có thể đe dọa đến tính mạng.
• Suy giảm chất lượng cuộc sống: Sự hiện diện của các khối áp xe hậu môn khiến bệnh nhân không thể thực hiện các chức năng sinh lý bình thường như đại tiện, ngồi, nằm hay quan hệ tình dục, kéo theo những ảnh hưởng về sức khỏe tâm sinh lý, hạnh phúc gia đình...

Theo các chuyên gia, bản chất của khối u áp xe hậu môn lành tính, nhưng sự tồn tại của nó trong thời gian dài sẽ gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe thể chất và chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, tiên lượng của hầu hết các trường hợp áp xe đều tương đối tốt, chỉ cần phát hiện sớm và điều trị loại bỏ kịp thời, các tổn thương và biến chứng sẽ được kiểm soát tích cực.

Tùy từng trường hợp áp xe hậu môn cụ thể, mức độ triệu chứng và nguyên nhân mà bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp.

1. Điều trị nội khoa 

Khi phát hiện áp xe hậu môn lần đầu, mức độ bệnh nhẹ, viêm nhiễm chưa nặng và chưa có biến chứng, bác sĩ thường ưu tiên phương pháp điều trị nội khoa.

Dùng thuốc

Dùng thuốc nhằm mục đích diệt khuẩn và tiêu mủ, hạn chế tổn thương nhiễm trùng, ngăn ngừa biến chứng. Các loại thuốc thường dùng là thuốc kháng sinh có tác dụng chống viêm, kháng khuẩn, giảm viêm nhiễm và cải thiện các triệu chứng liên quan.

Điển hình như:

• Thuốc uống: Zydcox, Proctolog, Daflon...;
• Thuốc bôi: Thường được điều chế dưới dạng kem bôi hoặc thuốc mỡ, vừa có tác dụng giảm ngứa, giảm đau, chống viêm vừa giúp nhuận tràng, hỗ trợ đại tiện tốt hơn.

Hiệu quả của thuốc trị áp xe hậu môn còn phụ thuộc vào cơ địa, mức độ bệnh và khả năng đáp ứng thuốc. Tuyệt đối không được tự ý dùng kháng sinh khi chưa có chỉ định của bác sĩ để tránh gây tác dụng phụ rủi ro ảnh hưởng đến sức khỏe.

Chăm sóc tích cực

Đồng thời, trong quá trình điều trị, bệnh nhân cần chú ý kết hợp thực hiện các biện pháp chăm sóc tích cực dưới sự hướng dẫn của bác sĩ:

• Vệ sinh hậu môn sạch sẽ mỗi ngày, rửa bằng nước muối ấm pha loãng và lau khô sạch sẽ sau khi rửa;
• Luôn giữ cho hậu môn khô ráo, mặc quần áo rộng rãi, không bó sát, chất liệu thấm hút mồ hôi;
• Đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, bố mẹ chú ý vệ sinh và thay bỉm cho trẻ thường xuyên;
• Tuyệt đối không được quan hệ tình dục qua đường hậu môn;
• Tránh làm việc quá sức, khuân vác vật nặng hoặc ngồi xổm trong thời gian dài để tránh gây tổn thương đến các khối áp xe hậu môn;
• Tăng cường bổ sung các loại thực phẩm lành mạnh, giàu chất xơ, vitamin, khoáng chất, protein thông qua rau xanh, củ quả, trái cây tươi;
• Ưu tiên những món chế biến lỏng, mềm, dễ tiêu hóa, ăn sữa chua và uống nhiều nước để làm mềm phân, cải thiện đại tiện;

2. Điều trị ngoại khoa 

Những trường hợp khối áp xe hậu môn phát triển biến chứng và điều trị nội khoa không thuyên giảm, cách điều trị tốt nhất chính là phẫu thuật. Phương pháp phẫu thuật được áp dụng phổ biến nhất là tháo mủ ổ áp xe. Để thực hiện, bệnh nhân sẽ được gây mê, sau đó tiến hành dẫn lưu mủ và loại bỏ mủ, xử lý viêm nhiễm triệt để.

Phẫu thuật áp xe hậu môn là phương pháp ngoại khoa không quá phức tạp, nhưng đòi hỏi người thực hiện phải có kinh nghiệm, chuyên môn cao, thiết bị máy móc hỗ trợ tân tiến. Tùy vào điều kiện kinh tế để chọn lựa kỹ thuật phẫu thuật mổ truyền thống hoặc mổ nội soi xâm lấn tối thiểu.

Sau phẫu thuật, bệnh nhân có thể ra về trong ngày và dùng thuốc kháng sinh, chống viêm, thuốc giảm đau hoặc thuốc làm mềm phân giúp ngăn ngừa biến chứng. Đồng thời, kết hợp chế độ chăm sóc, vệ sinh hậu môn kỹ càng, ăn uống bồi dưỡng để phục hồi nhanh hơn.

Áp xe hậu môn thực chất là kết quả của nhiễm trùng phát triển do vệ sinh kém hoặc tổn thương không được xử lý kịp thời. Do đó, để phòng ngừa bệnh, bạn cần chủ động thực hiện các biện pháp tích cực sau:

• Giữ vệ sinh hậu môn sạch sẽ, nhất là sau khi đi vệ sinh để loại bỏ vi khuẩn, tạo môi trường khô thoáng để chúng không thể phát triển gây viêm nhiễm, áp xe.
• Mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát, chất liệu thấm hút tốt để tránh tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.
• Tăng cường khả năng miễn dịch và sức đề kháng tự nhiên cho cơ thể thông qua chế độ ăn uống khoa học, vận động tập thể dục tích cực hàng ngày, nghỉ ngơi và thư giãn thoải mái.
• Trường hợp mắc các bệnh lý nhiễm trùng tại vùng niệu đạo, trực tràng, xương chậu... cần thăm khám và điều trị dứt điểm càng sớm càng tốt để ngăn ngừa nguy cơ nhiễm trùng lây lan, hình thành áp xe.
• Chế độ ăn uống nên tăng cường bổ sung chất xơ, các loại vitamin khoáng chất thiết yếu, tránh thực phẩm dầu mỡ, cay nóng không tốt cho tiêu hóa và bài tiết.
• Không quan hệ qua đường hậu môn hoặc sử dụng bao cao su, vệ sinh kỹ lưỡng trước và sau khi quan hệ để ngăn ngừa viêm nhiễm.
• Không tự ý dùng thuốc có khả năng gây kích ứng mạnh để hạn chế gây ra tác dụng phụ ngoài ý muốn như viêm nhiễm, mưng mủ, hình thành áp xe hậu môn.
• Thăm khám sức khỏe định kỳ hoặc khám bệnh ngay khi phát hiện các triệu chứng bất thường ở hậu môn để kịp thời xử lý, ngăn ngừa biến chứng.

1. Nguyên nhân khiến tôi bị áp xe hậu môn là gì?

2. Áp xe hậu môn gây những triệu chứng nào mà tôi cần theo dõi?

3. Bệnh áp xe hậu môn có nguy hiểm không?

4. Tiên lượng áp xe hậu môn đối với tình trạng của tôi?

5. Xét nghiệm chẩn đoán áp xe hậu môn nào tốt nhất?

6. Bị áp xe hậu môn có chữa khỏi dứt điểm được không?

7. Phương pháp điều trị áp xe hậu môn tốt nhất dành cho tôi?

8. Bị áp xe hậu môn phải uống thuốc gì? Tác dụng và rủi ro có thuốc?

9. Khi nào cần phẫu thuật áp xe hậu môn?

10. Những điều tôi cần làm để chăm sóc hậu phẫu áp xe hậu môn?

Áp xe hậu môn là tình trạng viêm nhiễm quá mức dẫn đến hình thành khối mủ cứng, sưng đau, ảnh hưởng đến sinh hoạt, đại tiện hàng ngày. Để cải thiện bệnh, người bệnh cần chủ động thăm khám và tiếp nhận phác đồ phù hợp càng sớm càng tốt. Đồng thời, kết hợp chăm sóc tích cực để sớm đẩy lùi bệnh, phục hồi sức khỏe và đời sống sinh hoạt bình thường.