An Cung Ngưu Hoàng Hoàn có phải là bài thuốc thần dược?

An Cung Ngưu Hoàng Hoàn được biết đến với tên gọi khác như thần dược chữa đột quỵ nhưng lại rất mơ hồ về tác dụng của thuốc. Đa số người dùng đều không biết đến những chống chỉ định của loại đông dược này. Điều này có thể dẫn đến những hậu quả khó lường trong quá trình điều trị.

An Cung Ngưu Hoàng Hoàn (ACNHH) là bài thuốc đông y với những công dụng chính là thanh tâm, giải độc, thông đàm, hỗ trợ bình can tức phong, tỉnh não khai khiếu… Tuy nhiên y học hiện đại không công nhận đây là thuốc, vì thế  ACNHH không được sử dụng thay thế cho các thuốc hạ huyết áp trong quy trình điều trị.

An Cung Ngưu Hoàng Hoàn là thuốc gì?

ACNHH được danh y Ngô Đường, tự Cúc Thông, người đời Thanh (Trung Quốc) nghiên cứu và điều chế. Vị danh y này là đại biểu trọng yếu của học phái ôn bệnh, sáng chế, có mặt trong sách “Ôn bệnh điều biện”. ACNHH chuyên dùng để chữa bệnh trong Hoàng cung. Cho đến đời nhà Thanh, ACNHH được nhà thuốc Ngô Đường (Ngô Cúc Thông) gia giảm một số dược liệu theo đúng đơn thuốc Vạn Toàn, sau này được sử dụng rộng rãi trong dân gian.

An cung ngưu hoàng hoàn được xếp vào nhóm thuốc cấp cứu Đông y truyền thống. Chỉ được dùng để cấp cứu và điều trị đột quỵ thể bế nhiệt thần hôn, khắc phục chứng nhồi máu não. Tuy nhiên, đây vẫn chỉ là những ghi chép trong sử sách Đông Y. Vẫn có những trường hợp sử dụng ACNHH không có hiệu quả. Đồng thời đây cũng không phải là thuốc bổ, không phải thực phẩm chức năng vì trong thành phần bài thuốc có 1 số vị thuốc nằm trong danh mục 19 vị thuốc có độc đó là: Chu sa, hùng hoàng, xạ hương. Vì thế ACNHH chỉ định dùng theo chỉ định của thầy thuốc mới có tác dụng an toàn.

Thành phần An Cung Ngưu Hoàng Hoàn

Thuốc An cung ngưu hoàng hoàn được điều chế bằng cách đêm các vị thuốc Tán bột, luyện mật làm viên.  Thành phần nguyên bản của ACNHH 11 vị gồm có:

• Chu sa  40g
• Hoàng cầm 40g
• Hoàng liên 40g
• Hùng hoàng 40g
• Mai phiến 10g
• Ngưu hoàng 40g
• Sơn chi 40g
• Tê giác 40g (Ngày nay, do sừng tê giác khan hiếm được thay bằng sừng trâu).
• Trân châu 40g
• Uất kim 40g
• Xạ hương 10g

An Cung Ngưu Hoàng Hoàn uống khi nào?

Theo dược học cổ truyền, ACNHH có hiệu quả giải độc, trấn kinh khai khiếu, hỗ trợ dục đàm. ACNHH cũng chuyên được sử dụng để trị các bệnh ôn nhiệt, khắc phục nhiệt tà nội hãm tâm bào. ACNHH đẩy lùi chứng đàm nhiệt ủng bế tâm khiếu dẫn đến sốt cao phiền táo (sốt cao,  tâm phiền nhiệt không yên, chân tay buồn bực vật vã),  thần hôn thiềm ngữ (hôn mê, rối loạn ngôn ngữ). Đồng thời chữa trị chứng thiệt kiển chi quyết (lưỡi bị rụt, tay chân nhiễm lạnh). Phương thuốc dùng cho người trúng phong khiếu bế, tiểu nhi kinh quyết thuộc đàm nhiệt nội bế.

ACNHH là một trong ba phương thuốc có khả năng lương khai trọng yếu ( có nghĩa lương khai tam bảo hay ôn bệnh tam bảo). Ngoài ra còn có chí bảo đan và tử tuyết đan thuộc nhóm thuốc cấp cứu hữu hiệu của Y học cổ truyền. Tronng đó “Cung” là chỉ tâm bào, dùng để chỉ lớp màng ở ngoài bọc lấy tim. Do khi ôn nhiệt độc tà nội hãm sẽ xâm phạm vào tâm trước tiên và tác động đến tâm bào. Người bệnh có nhiệt thịnh có thể bị rối loạn đến hệ thần minh mà dẫn đến tình trạng thần hôn thiềm ngữ. ACNHH giúp điều hòa đàm nhiệt nội hãm tâm bào, sau khi nhiệt thanh đàm hóa thì tâm thần tự khắc ổn, do đó được gọi là “an cung”.

Bài thuốc ACNHH có công dụng nhanh chóng trong điều trị chứng sốt cao hôn mê co giật (Nhiệt nhập tâm bào). Hỗ trợ chữa chứng nói sảng, lưỡi đỏ thẫm, mạch “ sác”. Trường hợp bệnh nhân sốt cao, co giật, vị Ngưu hoàng của ACNHH phát huy tác dụng thanh tâm giải độc, hóa đờm, dựa trên an thần là chủ dược. Các vị như Hoàng cầm, Hoàng liên , Chi tử tả tâm hỏa giúp thanh nhiệt độc, Hùng hoàng cùng với Ngưu hoàng giúp khu đàm giải độc. Vị Uất kim, Băng phiến từ phương hương hóa trọc thông khiếu giúp khai bế. Vị Chu sa, Trân châu giúp trấn kinh an thần. Tổng hợp thành bài thuốc ACNHH giúp thanh nhiệt giải độc, khu đàm khai khiếu và trấn kinh an thần.

Tác dụng An Cung Ngưu Hoàng Toàn

Trong thực tế, tác dụng của thuốc An cung ngưu hoàng hoàn được sử dụng cho mục đích cấp cứu bệnh nhân đột quỵ, xuất huyết não. Đã có nhiều trường hợp đạt kết quả tốt được nhiều người bệnh tin dùng.

Tác dụng trấn tĩnh và chống co giật

Kết quả nghiên cứu thực nghiệm cho thấy, An cung ngưu hoàng hoàn khi dùng cho chuột uống hoặc tiêm vào trong ổ bụng chúng nhận thấy sự giảm thiểu các hoạt động tự chủ.  Chuột sau đó yên tĩnh, theo nghiên cứu có sự ức chế hệ thống thần kinh trung ương và kéo dài thời gian gây ngủ từ phenobarbital và pentothal. Ngoài ra ACNHH còn làm giảm sự hưng phấn và gây co giật của amphetamin và hạn chế tỷ lệ tử vong do thuốc này gây nên.

Tác dụng hồi tỉnh

Tác dụng hồi tỉnh của ACNHH  được công nhận khi tiêm vào bụng chuột bạch 0,8 – 1ml thanh khai chú xạ dịch. Đây là một chế phẩm của ACNHH, áp dụng liều tiêm liên tục trong 5 ngày. Sau nghiên cứu nhận thấy sự gia tăng acetylcholin esterase trong nhân lục (locus cerulerus), cho thấy acetylcholin trong nhân lục có thể kích phát hoạt tính của catecholamine từ các neuron.

Chứng tỏ xạ dịch có thể thay đổi hướng tâm của cấu trúc lưới trong chất não, nhờ đó phát huy hiệu quả hồi tỉnh. Nghiên cứu thực nghiệm đã công nhận hiệu quả bảo vệ tế bào gan của xạ dịch khỏi sự tác động bất lợi của carbon tetrachloride. Công dụng làm hồi tỉnh hôn mê xảy ra ở thể gan nhiễm độc.

Tác dụng đối với hệ tim mạch

Một kết quả nghiên cứu cho thấy, thuốc An cung ngưu hoàng hoàn có thể làm hạ huyết áp trên động vật thí nghiệm từ 5,4 – 7,5 kPa. Nhưng bên cạnh đó vẫn đảm bảo lưu lượng động mạch vành và sức bóp cơ tim lại gia tăng. Chứng tỏ thuốc An cung ngưu hoàng hoàn có tác dụng cải thiện công năng tim. Nghiên cứu cũng ghi nhận thuốc còn có tác dụng làm giảm lượng oxy tiêu thụ cơ tim, từ đó giúp kéo dài thời gian sống của người bệnh trong điều kiện thiếu oxy.

Tác dụng giải nhiệt

Hiệu quả hỗ trợ thải nhiệt của ACNHH đã được chứng minh trên nghiên cứu với thỏ bị sốt bằng. Thời gian tác dụng kéo dài từ 5 – 6 giờ. Một số nghiên cứu khác cũng chứng minh hiệu quả của ACNHH trong giải nhiệt cho các trường hợp sốt do tiêm vắc-xin tam liên. Kết luận cho thấy sau khi tiêm vắc-xin chừng 60 phút thân nhiệt tăng cao, dùng thuốc ACNHH giúp hạn thân nhiệt rất nhanh.

Tác dụng chống viêm tiêu thũng

Kết quả được chứng minh từ các nghiên cứu thực nghiệm cũng cho thấy hiệu quả rõ rệt của ACNHH trong điều trị tình trạng viêm khớp ở chuột. Trong mô hình điều trị chữa viêm tai chuột bằng dinathylbenzene, ACNHH có tác dụng dụng ức chế rõ rệt quá trình viêm. Đồng thời ACNHH còn giúp kích thích khả năng thực bào của đại thực bào. Từ đó giúp làm tăng chỉ số và tỷ lệ % thực bào. Dưới kính hiển vi cho thấy các thực bào to ra và gia tăng số lượng các túi thực bào.

Cách dùng An Cung Ngưu Hoàng Hoàn chữa bệnh

Theo hướng dẫn sử dụng An Cung Ngưu Hoàng Hoàn, đầu tiên mở hộp thuốc ra và lột bỏ lớp vỏ nhung màu xanh. Bên trong có viên thuốc có lớp sáp bảo vệ màu trắng, sử dụng đầu ngón tay bẻ lớp sáp bảo vệ ra sẽ thấy viên thuốc An Cung Ngưu Hoàng Hoàn.

Có thể dùng thuốc nhai trực tiếp nếu người bệnh có khả năng nhai. Hoặc để dễ uống, cho viên thuốc vào cốc nước ấm 20ml, dùng thìa nghiền nát và khuấy đều với nước, múc từng thìa nhỏ cho bệnh nhân uống từ từ. Cuối cùng tráng thuốc lại bằng chén bằng nước ấm cho bệnh nhân uống hết. Nếu như người bệnh bị liệt, mất khả năng nhai nuốt hoặc hôn mê bất tỉnh  thì cho bệnh nhân uống qua ống sonde dạ dày.

• Liều dùng ACNHH khuyến cáo: Chỉ định uống 3 viên trong 3 ngày liên tiếp. Mỗi ngày chỉ uống 1 viên vào lúc 8h sáng. (Hoặc sử dụng thuốc theo chỉ định của y bác sĩ, không tự ý mua thuốc về sử dụng)

Trường hợp chống chỉ định sử dụng An Cung Ngưu Hoàng Hoàn

Nằm trong số chống chỉ định dùng thuốc, bệnh nhân có thể gặp phải những tác dụng phụ nguy hiểm. Cụ thể những đối tượng dưới đây không được sử dụng An cung ngưu hoàng hoàn, trừ trường hợp được thầy thuốc Đông y thăm khám chỉ định:

• Thai phụ: Không sử dụng ACNHH cho phụ nữ mang thai. Bởi vì trong thành phần của An cung ngưu hoàng hoàn có xạ hương – một vị thuốc dễ gây trụy thai, suy thai. Người mẹ có thể gặp phải rủi ro khi sử dụng vị thuốc này.

• Người tỳ vị hư nhược: Trong thành phần của An cung ngưu hoàng hoàn còn có ngưu hoàng, sừng trâu (sừng tê giác), hoàng cầm, hùng hoàng, hoàng liên, chi tử. Đây đều là những vị thuốc đại hàn có thể làm tổn hại tỳ vị. Vì thế những người tỳ vị hư nhược, tiêu hóa kém hoặc người bị tiêu chảy tránh dùng An cung ngưu hoàng hoàn.

• Người hàn bế: Xuất hiện các triệu chứng như hôn mê kèm theo các biểu hiện mặt trắng bệch, môi tái nhợt, rêu lưỡi trắng nhớt, chân tay lạnh, tay xòe, nằm yên bất động, cơ thể ra nhiều mồ hôi. Nếu sử dụng An cung ngưu hoàng hoàn trong trường hợp này sẽ làm cho bệnh nặng thêm.

• Người mắc chứng âm hư: Có biểu hiện nhận biết lưỡi đỏ ít rêu, người phờ phạc. Nếu uống An cung ngưu hoàng hoàn sẽ khiến âm dịch trong cơ thể bị thương tổn nặng và các triệu chứng âm hư tiến triển nghiêm trọng hơn.

• Chức năng gan thận kém: ACNHH có thành phần chu sa và hùng hoàng, đây 2 vị thuốc có độc tính cao. Trong đó chu sa có thành phần chính là sunfua thủy ngân thiên nhiên cùng với sunfua. Và hùng hoàng có thành phần chủ yếu là asen sunfua (AsS). Đây đều là những tính độc gây hại cho cơ thể có  gan thận yếu.
  

An Cung Ngưu Hoàng Hoàn có phải là bài thuốc thần dược?

An Cung Ngưu Hoàng Hoàn được truyền miệng như là bài thuốc thần dược nhưng theo các bác sĩ tại Bệnh viện Bạch Mai, ACNHH không có tác dụng phòng đột quỵ. Nếu như bệnh nhân tự ý sử dụng ACNHH sẽ tiềm ẩn nhiều nguy hiểm vì không phải bệnh nhân nào cũng thích nghi với các thành phần độc tố của thuốc.

Theo PGS-TS Nguyễn Văn Chi, Phó trưởng Khoa Cấp cứu Bệnh viện Bạch Mai. Thực tế có nhiều bệnh nhân mua thuốc An cung để tự cấp cứu bản thân khi xảy ra đột quỵ nhưng tác dụng của thuốc không được công nhận trong y học hiện đại trong lĩnh vực điều trị bệnh này.

Cần biết, đột quỵ có 2 dạng là đột quỵ do thiếu máu não (chiếm khoảng 85% trường hợp) và đột quỵ chảy máu não . Nếu dùng ACNHH cấp cứu đột quỵ trường hợp đầu tiên có thể phát huy tác dụng. Tuy nhiên đối với thể đột quỵ do chảy máu não, bệnh nhân tuyệt đối không được sử dụng ACNHH. Dược tính của vị thuốc sẽ làm tình trạng xuất huyết của bệnh nhân trầm trọng hơn.

Bác sĩ cũng đã khẳng định bệnh nhân bị đột quỵ nên được cấp cứu tại chỗ bằng những hình thức cơ bản như cạo gió, vắt chanh, lấy kim châm vào 10 đầu ngón tay. Bởi việc sử dụng ACNHH có thể là con dao hai lưỡi mà chính chúng ta không thể lường trước được hậu quả. Những loại thuốc hay thực phẩm chức năng chưa được công nhận bởi y học đều không chứng minh được hiệu quả, thậm chí có thể gây hại đối với bệnh nhân đột quỵ.

Theo thông tin của Hội Phòng chống tai biến mạch máu não Việt Nam, ACNHH cũng không có mặt trong danh mục thuốc điều trị đột quỵ của Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) và châu Âu. Điều này cho thấy thuốc chưa được thừa nhận trong cấp cứu, thực nghiệm điều trị và công bố khoa học. Chưa kể đến các chất độc như thạch tín và thủy ngân có trong thuốc còn có thể gây ra triệu chứng ngộ độc ở bệnh nhân.

Lưu ý khi dùng an cung ngưu hoàng hoàn

Hiện nay Bộ Y tế đã đưa ra cảnh báo về việc sản phẩm cũng cảnh báo hiện sản phẩm An cung ngưu hoàng hoàn đang bị làm giả, làm nhái dưới nhiều hình thức đa dạng. Trong số đó, thành phần điều chế thuốc giả có thành phần kim loại nặng như thạch tín, thủy ngân. Nếu người bệnh sử dụng như viên uống hỗ trợ sức khỏe hằng ngày thì nguy cơ cao dẫn đến tình trạng ngộ độc, suy tạng, viêm dạ dày, ung thư…

Vì tê giác hiện tại hết sức quý hiếm và được liệt vào danh sách cấm sử dụng dụng làm thuốc. Hiện nay ACNHH được thay đổi vị thuốc bằng sừng trâu nước (thủy ngưu giác) thay thế để thay thế với liều lượng cao hơn. Điều này không ảnh hưởng nhiều đến chất lượng của thuốc, nhưng cần cảnh giác trước các sản phẩm có ghi thành phần được bào chế từ sừng tê giác nguyên chất. Đây là dấu hiệu của các sản phẩm giả kém chất lượng.

Vì thế khi sử dụng An Cung Ngưu Hoàng Hoàn, để tránh mua nhầm thuốc giả, tốt nhất người dùng nên tìm mua đúng sản phẩm đã được kiểm định chất lượng và được Bộ Y tế cấp phép. Chỉ được phép sử dụng An cung ngưu hoàng hoàn theo chỉ định của thầy thuốc hoặc bác sĩ điều trị.